မိုဟ်စင်(န်) ဗင်န် အလီ (အစ)

မိုဟ်စင်(န်) ဗင်န် အလီ သည် အေမာမ်အလီ (အစ) နှင့် ဘီဘီဇဲဟ်ရာ(စအ) တို၏ သားဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အေမာမ်အလီမှ အဘူဘက်ရ်အား ဘိုင်အသ် ပြုလုပ်ဖိုရန်အတွက်အဘူဘက်(ရ်) ၏ခေလာဖသ် အရိုက်အရာကို လက်ခံကြသူများသည် ဘီဘီဇဲဟ်ရာ(စအ)၏ အိမ်တော်အား ၀င်ရောက်အကြမ်းဖက်သည့် အဖြစ်အပျက်၌ ကိုဝန်ပျက်ကြကာ ဆုံးပါးသွားခဲ့သည်။ ၎င်းရှဟာဒဒ်ဖြစ်သည့်နေ့အား အတိအကျ ဖော်ပြထားခြင်းမရှိပေ။ အစ္စလာမ့် သမိုင်းသုတေသီ တစ်ဦးဖြစ်သူ မိုဟမ္မဒ် ဟာဒီ ယူစွဖ်ဖီ ဂဲရ်ဝီ ( ၁၂၃၇၌မွေးဖွား)သည် သက်သေအထောက်အထားများနှင့်တကွ ဖွာ‌ေသွမဟ်ဇဲဟ်ရာ သခင်မ၏ အိမ်တော်ကို အကြမ်းဖက်၀င်ရောက်ခြင်း နှင့် မိုဟ်စင်(န်) ကိုဝန်ပျက်ကြးကို တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ) ဆုံးပါးပြီး ရက် ငါးဆယ် သိုမဟုတ် ထိုထက်ပိုများသောရက်၌ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်ဟု သိရှိထားသည်။ သိုသော် အချိုသူများသည် ရဗီအုလ်အောင်ဝ်လ ပထမရက်များကို ( အယောင်မေမိုဟ်စင်နီယဟ်) မိုဟ်စင်(န်) ၏နေ့ရက်များ ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ထိုနေ့ရက်များ၌ အဇာဒါရီများ ပြုလုက်ကြသည်။ ထိုသိုလုပ်ဆောင်မှုများသည် ရှီအာတိုဟ ရှေးသမိုင်းတွင် မရှိခဲ့ခြင်း နှင့် ရှီအာတို၏ အဓိကအရေးကညီးသော အစီအစဉ်များကို မှေးမိန်‌ စေသည့် အတွက်ကြောင့် အချို သက်လီးဒ် ပညာရှင်ကြီးများဘက်မှ ထိုလုပ်ရပ်ကို အတည်ပြုထားခြင်း မရှိပေ။ မိုဟ်စင်(န်) ဗင်န် အလီ နှင့်ပတ်သက်ပြီး အရ်ဗီ ၊ ဖွာရ်စီ ဘာသာစကားများဖြင့် စာအုပ်များ ပြုစုရေးသားထားကြသည်။ အလ်မိုဟ်စင်နုလ် စိဘ်သွန် မောင်ဝ်လူဒွန် အွမ်မူန် စိက်သွန် ဟူသောစာအုပ်သည် ဆိုင်ယဒ်မိုဟမ္မဒ်မဲဟ်ဒီမူစဝီခရ်စာန် ပြုစုစာရေးသားထားသည့် စာအုပ်ဖြစ်သည်။

အေမာမ်အလီ(အစ) နှင့် ဖွာသွေမဟ်(စအ) တို၏ သား

မိုဟ်စင်(န်) ဗင်န် အလီ သည် အေမာမ်အလီ (အစ) နှင့် ဘီဘီဇဲဟ်ရာ(စအ) တို၏ သားဖြစ်သည်။ ရှီအဟ် နှင့် အဲဟ်လေစွန္နသ် တို၏ ကျမ်းကိုးကား စာအုပ်အမျိုးမျိုး၌ ၎င်းအား အေမာမ်အလီ(အစ) နှင့် ဖွာသွေမဂ်(စအ) တို၏ သားသမီးများအနက်မှ ဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ထားကြသည်။ ရေဝါယသ်များအရ ထိုအမည်ကို တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ) မှည့်ခဲ့‌‌ေပသည်။ ထိုအပြင် ဟာရှုန်၏သား မိုဘရှ်ရှီရ် ဟူသောအမည်နှင့် တူညီပေသည်။ အိဘ်နေဟဂျဲရေအစ်ကလာနီ (၈၅၂၌ကွယ်လွန်)သည် အဲဟ်လေစွန္နသ် ထဲမှ ဖြစ်ပြီး ဆွဟဘာများ၏ သတင်းပြုစုသူ တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည် ၎င်း၏ ပြောကြားချက်အရ ဤအမည်အား မိုဟစ္စ်စင်(န်) ဟူ၍ခေါ်ဆို‌ေပသည်။

ရှဟာဒသ် (ကွယ်လွန်ခြင်း)

မိုဟ်စင်န် မည်သိုမည်ပုံ ကွယ်လွန်ခြင်းနှင့် ပတ်သက်ပီး ကွဲလွဲမှု ရှိပေသည်။ ရှီအဟ်ကျမ်းကိုး၌ ၎င်းကွယ်လွန်ခြင်းသည်ကိုကိုဝန်ပျက်ကြသွားသောကြောင့် ဖြစ်သည် ဟုလာရှိထားသည်။ အဲဟ်လေစွန္နသ် ကျမ်းကိုးကား၌ ၎င်းကွယ်လွန်ခြင်းသည် ဝေါဟာရ အမျိုးမျိုးအရ ( မောင်သုလ်ဆွဂီးရန်) ၊( မောင်သ် ဝါ ဟယ၀ ဆွဂီးရ်) သိုမဟုတ် ထိုအရာနှင့် ဆင်တူယိုးမှား လာရှိထားသည်။ ထိုအရာများသည် ၎င်း အသက်ရှင်လျက် မွေးဖွားလာသည် ဟူသော အဓိပ္ပါယ်ကို သက်သေပြုပေသည်။ အိဘ်‌ေနဟဇမ်အန်ဒလိစီး ဟူသော အဲဟ်လေစွန္နသ် ပညာရှင် ( ၄၅၆ ၌ကွယ်လွန်)တစ်ဦး၏ ပြောဆိုချက်အရ ၎င်းသည် မွေးဖွားလာပြီးသည့်နောက် တစ်ပြိုက်နက် ဆုံးပါးသွားပေသည်။ သိုသော် မိုဟမ္မဒ် ဗင်န် အဘ်ဒုလ်ကရီးမ် ရှဟ်ရီစ်သာနီ (၅၄၈ကွယ်လွန်) သည် အလ် မေလက်လုလ် ၀လ် နဟ်လ်(အာရဗီ-الملل و النحل ) ဟူသော စာအုပ်၌ အိဘ်ရာဟီမ် ဗင်န် စိုင်ယားရ် နက်ဇ်ဇာမ် မိုအ်သဇေလီ(၂၂၁ကွယ်လွန်) ဟူ၍ကြော်ကြားပြီး ၎င်းသည် မိုအ်သဇေလီ ပုဂ္ဂိုလ်များထံမှ ကောက်နုတ်ချက်အရ အွမဲရ် ဗင်န် ခသွာဘ် သည် ဖွာ‌‌သွေမဟ်( စအ) ၏ နံရိုးကို ရိုက်နှက်မှုကြောင့် မိုဟ်စင်န်‌‌လေး ကိုဝန်ပျက်ကြပြီး ဆုံးပါးသွားသည် ဟုလာရှိထားသည်။ ထိုအတူ အိဘ်နေ အဘီလ် ဟဒီးဒ် မိုအ်သဇေလီ(၆၅၆ကွယ်လွန်) သည် နဟ်ဂျွလ်ဘလာဂဟ်ကို အလင်းဖွင့်ဆိုသူ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် မိမိဆရာ အဘူဂျအ်ဖဲရ်နကီးဘ် နှင့် အပြန်အလှန်ဆွေးနွေးပြောဆိုပွဲတွင် အေမာမ်အလီထံမှ ဘိုက်အသ် ခံယူနေစဉ် မဖြစ်အပျက်၌ မိုဟ်စင်န် ပျက်ကြကာ ဆုံးပါးသွားသည်ဟု ဖေါ်ညွှန်းထားသည်။ အ်လေစွန္နသ် ရေဝါယသ်များ၌ ကောက်နုတ်ချက်အရ မိုဟ်စင်န်သည် တမန်တော်မြတ်ကြီး သက်ရှိထင်ရှား ရှိနေသည့် အချိန်၌ပင် မွေးဖွားလာသည်ဟု လာရှိထားသည်။

ရှဟာဒသ် သမိုင်းကြောင်း

မိုဟ်စင်န် သည် ဖွာ‌​သွေမဟ်( စအ) ၏ အိမ်အား အကြမ်းဖက်၀င်ရောက်သည့် ဖြစ်စဉ်‌၌ ဆုံးပါးသွားသည်။ မိုဟမ္မဒ်ဟာဒီယူစွဖ်ဂဲရ်ဝီ(၁၃၂၇ မွေးဖွား) အစ္စလာမ့်သမိုင်းသုတေသီ သည် သက်သေအ‌ထောက်အထားဖြင့် ယုံကြည်ထားသည်မှာ ဖွာသွေမဟ်(စအ) ၏အိမ်အား အကြမ်းဖက်၀င်ရောက်ခြင်းသည် စကီဖာ ဖြစ်စဉ် နှင့် အဘူဘက်ရ်အား ဘိုင်အသ် ယူပြီးနောက် တစ်ပြိုက်နက် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်း မဟုတ်ပေ။ သိုသော် တမန်တော်မြတ်ကြီး ဆုံးပါးပြီးနောက် ရက် ငါးဆယ် သိုမဟုတ် ထိုထက်ပိုများသော ရက်၌ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ သိုသော် အချိုသည် ရဗီအုလ်အောင်၀လ်လ၏ ပထမနေ့ရက်များကို အယောင်‌ မေ​ မိုဟ်စင်နီယေဟ် ဟူ၍ အမည်မှဲကြပြီး ထိုနေ့များ၌ အဇာဒါရီ ပြုလုပ်ကြသည်။ နာဆွီရေ မကာရင်မေရှီရာဇီ(၁၃၀၅မွေးဖွား) ပြောကြားချက်အရ မရာဂျေအေသကလီးဒ် ပြောသည့်အတိုင်း ‌အယောင်မေ မိုဟ်စင်နီယေဟ် အခမ်းအနားကို မပြုလုပ်ပါက ပိုကောင်းသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုအခန်းအနားသည် ရှီအဟ်တိုအကြား ရှေးယခင် မရှိခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်ပြီး အဓိကရေးကြီးသည့် အရာများကို မှေးမှိန်စေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကာဇီအဘ်ဒုလ်ဂျဘာရ်မိုအ်သဇေလီ( ၄၁၅ကွယ်လွန်) ၏ အဆိုအရ ရှီအဟ်များအနက်မှ အချိုသည် မိဆ်ွရ်(အာရဗီ-مصر) ၊ ဒမီရှ်က်(အာရဗီ-دمشق)၊ ဘဂ်ဒေါဒ်(အာရဗီ-بغداد)၊ အရ်ရမ်လေဟ်(အာရဗီ-الرمله)၊ အက်ကာ(အာရဗီ-عَکّا)၊ ဆူရ်(အာရဗီ-صور)၊အစ်ကလောင်န် (အာရဗီ-عسقلان )နှင့် ဂျဘ်လုလ်ဘစ်မာန်(အာရဗီ-جبل البسماق) ဆိုသောမြိုများတွင် ဖွာသွေမဟ်(စအ) နှင့် ၎င်း၏သားဖြစ်သူ မိုဂ်စင်န် အတွက် အဇာဒါရီ ပြုလုပ်ကြသည်။

မြှုပ်နှံသည့်နေရာ

သမိုင်းကိုးကားစာအုပ်များ၌ မိုဟ်စင်န် မြုပ်နှံထားသည့်နေရာကို မဖော်ပြထားပေ။ သော် ဂျာမေအုလ်နူရိုက်းန် ဟူ‌သော စာအုပ်၌ လာရှိထားသည့် ရေဝါယသ်အရ အေမာမ်အလီသည် ဇဲဟ်ရာသခင်မ၏ ကျေးကျွန်ဖြစ်သူ ဖိဇ္ဖာအား မိုဟ်စင်န်၏ ခန္ဓာကိုယ်ကို အိမ်တွင် မြှုပ်နှံရန် မိန့်ဆိုခဲ့သည်။

မိုဟ်စင်န် အား သက်သူ၏ အဇာဘ်(အပြစ်ဒဏ်)

ကာမေလုလ်ဇေယာရာသ် ၌လာရှိထားသည့် ရေဝါယသ်အရ ရှင်ပြန်ထမြောက်သောနေ့တွင် ၎င်းနှင့်သက်ဆိုင်သောအရာများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားပြုလုပ်မည့် တမန်တော်မြတ်(ဆွ)၏ သားသမီးများအနက် ပထမဆုံးမှာ မိုဟ်စင်န် ဖြစ်သည်ဟု လာရှိထားသည်။

မိုဟ်စင်န်ပတ်သက်သည့်စာအုပ်များ

မိုဟ်စင်န် နှင့် ပတ်သက်ပီး အရ်ဗီ၊ ဖွာရ်စီ ဘာသာစကားများဖြင့် စာအုပ်များ ရေးသားခဲ့ကြသည်:

• ( အလ်မိုဟ်စင်နုလ် စီဘ်သွန် မောင်လူဒွန် အွမ်မွန် စီက်သွန်) ၌ ဆိုင်ယိဒ် မဲဟ်ဒီ မူစဝီ ခရ်စာန် ၏ရေးသားချက်အရ မရ်ကဇုလ်အဘ်ဟာ စုလ် အကာအိဒီယဟ် ဟူသော အရ်ဘီဘာသာစကား စာအုပ်၌ ယင်းအား ၁၄၃၀ ဟီဂျီရီကမရီ နှစ်တွင် စ မျက်နှာပေါင်း ၆၂၆ ဖြင့် ထုပ်ဝေခဲ့သည်။ စာရေးသူသည် သမိုင်းဆိုင်ရာ စာသားများကို နှိင်းယှဉ်လေ့လာခြင်းဖြင့် မိုဟ်စင်န် ပျက်ကြခြင်းသည် အေမာမ်အလီအိမ်သို အကြမ်းဖက်၀င်ရောက်သည့်နေ ဖြစ်ပြီး ဖွာသွေမဟ်သခင်မ၏ ရိုက်နှက်မှု၏ ဒဏ်ရာများကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု နိဂုံးချုပ်ထားသည်။
• ( ဂွန်ဂျေယာစ်၊ မိုဂ်စင်န် ဗင်န် အလီ) မဲဟ်ဒီဖွာသွေမီ ၏ ဖွာရ်စီ ၊ အာရဗီ စကားဖြင့် ရေးသားထားပြီး ၁၃၈၆ ခုနှစ်တွင် ထုပ်ဝေခဲ့သည်။

ထိုအတူ ( မိုဟ်စင်န် ဗင်န် အလီ) ဟူ၍ အလီအဇ်ဂဲရ် ရိဇ်ဝါနီ ရေးသားထားသည့်စာအုပ်၊ ( အလ်မိုဟ်စင်န် ဗက်န် ဖွာသွေမဟ် ဇဲဂ်ရာ ) အဘ်ဒုလ်မိုဟ်စင်န် အဘ်ဒုလ် ဇဲဟ်ရာအုလ် ကသွီဖီး ရေးသားထားသည့်စာအုပ်၊ ထိုအပြင် ( မိုစာဖီရေ ဒရ်ယာရေ ဟဇရသ် မိုဟ်စင်န် ဗင်န် အလီ ) ဆွာဒီက်ဒါ၀ရီ ရေးသားထားသည့်စာအုပ်၊ စသည်တိုသည် မိုဟ်စင်န် နှင့် ပတ်သက်ပီး ပြုစုရေးသားထားသည့် စာအုပ်များ ဖြစ်ကြပေသည်။