မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ
မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ(အာရဗီ-المسجد الأقصى) မွတ်စ်လင်မ်များ၏ ပထမဦးဆုံး ကိဗ်လာ ဖြစ်သည်။ ရေဝါယသ်များအရ ၊ တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ) သည် ထိုမက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ မှ မဲအ်ရာဂ်ျ ကောင်းကင်ယံခရီးသို့ သွားရောက်ခဲ့သည်။ ကျမ်းမြတ်ကုရ်အာန်သည် စူရဟ် အိစ္စရာ၌ မဲအ်ရာဂ်ျ အကြောင်းအရာကို ဖော်ပြရာတွင် ထိုမက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ကို ဖော်ပြထားသည်။ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ သည် မွတိစ်လင်မ် ၊ ယဟူဒီ နှင့် ခရစ်ယာန်များ အကြား အလေးအနက်ထားသည့် အရာ ဖြစ်သည်။ အိစ္စလာမ့် ဟဒီးစ်များ၌လည်း မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ သည် မက်စ်ဂျီဒုလ် ဟရာမ် နှင့် မက်စ်ဂျီဒုလ် နဗီ နှင့်အတူ မြင့်မြတ်သော မက်စ်ဂျီဒ် များအနက်မှ တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ထားသည်။ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ၌ နမာဇ် ဖတ်ရွတ်ခြင်းသည်အခြားသော မက်စ်ဂျီဒ်များ၌ နမာဇ်တစ်ထောင် ဖတ်ရွတ်ခြင်းနှင့် တန်းတူညီမျှမှု ရှိပေသည်။ ဂျူး(ယဟူဒီ) လူမျိုးများသည် တမန်တော်စိုလိုင်မားန်(အစ) ၏ ၀တ်ပြုကျောင်း အကြွင်းအကျန်များသည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အောက်တွင် တည်ရှိနေသည်ဟု ယုံကြည်ထားကြသည်။ ခရစ်ယာန်အချို့၏အဆိုအရ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ကိုဖျက်ဆီးခြင်းနှင့် တတိယမြောက်အကြိမ် တမန်တော်စိုလိုင်မားန်(အစ) ၏ ၀တ်ပြုကျောင်းကို ဆောက်လုပ်ခြင်းသည် ခရစ်တော် ထွန်းကားရန်အတွက် အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်၊ အချို့သောဂျူးလူမျိုးများသည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ကိုဖျက်ဆီးပြီး တမန်တော်စိုလိုင်မားန်(အစ) ၏ ၀တ်ပြုကျောင်းကို ပြန်လည်ထူထောင်ရန် ကြိုးစားနေကြသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့များသည် မွတ်စ်လင်များကို ဗလီအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းမှ တားဆီးလျက်ရှိသည်။ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ဂျူး လူမျိုးတစ်ဦးသည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ကို မီးရှို့ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အီရန်အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံ ပြက္ခဒိန်တွင် မိုရ်ဒါဒ် လ ၃၁ ရက် (သြဂုတ် ၂၁ ရက်) သည် ကမ္ဘာ့ မက်စ်ဂျီဒ်များနေ့ ဖြစ်သည်ဟု အမည်ပေးထားသည်။ ယခု မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ဟု လူသိများ ခေါ်ဆိုကြသော အဆောက်အအုံသည် ဟီဂျရီ ပထမရာစု၌ အဗ္ဗဒုလ်မာလီက် ဗင်န် မရ်ဝါးန် ၏ကာလတွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းကာလများတွင် ပြန်လည် တည်ဆောက် ပြုပြင် မွန်းမံမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
နေရာနှင့်အမည်ပေးခြင်း
မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ဆိုသည်မှာ အဘိဓာန်အရ အဝေးဆုံးဗလီ ဟူ၍ ဖြစ်ပြီး ၊ ပါလက်စတိုင်းရှိ ဂျေရုဆလင်ရှိ ဗလီကို ရည်ညွှန်းပြီး မြို့၏အရှေ့တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ (1) ထိုဗလီအား မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ဟုခေါ်ဆိုရခြင်းမှာ ၊ ထိုအချိန်က တမန်တော်မြတ်(ဆွ) နှင့် မွတ်စ်လင်မ်တို့၏ နေထိုင်ရာဖြစ်သော မက္ကာ နှင့် မက်စ်ဂျီဒုလ်ဟာရမ် တို့အကြား အကွာအဝေးကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားခဲ့သည်ဟု ဆိုထားကြသည်။ (2) ပညာရှင်အချို့၏ အဆိုအရ ကုရ်အာန်တွင် အသုံးပြုသော မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ မက်စ်ဂျီဒုလ် ဆုခ်ရဟ် (ကျောက်ဗလီ) (တမန်တော်မြတ် တက်ရာအရပ်)၊ မုတ်ပေါက်များ စသည်တို့ ပါ၀င်သည့် ကြီးမားသော ဧရိယာဖြစ်သည်။ (3) ထို့ကြောင့်၊ အချို့သော ရှီအာ သက်ဖါစီးရ် ပညာရီင်များသည် စူရဟ်အလ်-အစ္စရာ၏ ပထမ အာယသ်တွင် ဖော်ပြထားသည့် မက်စ်ဂျီဇဒုလ် အက္က်ဆွာ၏ အဓိပ္ပါယ်ကို ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒ်စ် (ယေရုရှလင်မြို့) ဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ထားကြသည်။ (4) ယင်းအား တမန်တော် ဒါဝူးဒ် နှင့် တမန်တော် စိုလိုင်မားန် တို့ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ (5) အချို့ရေဝါယသ်၌လည်း ၊ မက်စ်ဂျီဇဒုလ် အက္က်ဆွာ ကို ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒ်စ် (ယေရုရှလင်) ဟူ၍ ဖော်ပြထားသည်။ (6) အချို့ပြောထားသည်မှာ ၊ တမန်တော်မြတ်(ဆွ) မဲအ်ရာဂ်ျ ကောင်းပင်ဘုံ ခရီးသို့ သွားသည့်အချိန် ၊ မက်စ်ဂျီဇဒုလ် အက္က်ဆွာ ဟူသော အမည်ဖြင့် အဆောက်အအုံ မရှိသေးပေ။ မဲအ်ရာဂ်ျ အာယသ်တော် ၌ လာရှိထားသည် မက်စ်ဂျီဒ် ဟူသော ဝေါဟာရ၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်မှာ ခ၀တ်ကိုးကွယ်သည့်နေရာ ၊ အေဘာဒသ် ပြုလုပ်သည့်နေရာ ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ (7) ယနေ့တွင်၊ ဟရမ်မေ ကုဒ်စ် ဧရိယာတွင် အဗ္ဗဒုလ်မာလီက် ဗင်န် မရ်ဝါးန် အုပ်စိုးစဉ် ကာလအတွင်း တည်ဆောက်ခဲ့သော အမိုးမိုးထားသည့် အဆောက်အအုံကို မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ယေ မိုစက္က်ဖ် သို့မဟုတ်မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ဟုခေါ်ဆိုကြသည်။ ဖော်ပြပြီးခဲ့သော အဆောက်အအုံ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် ဆွခ်ရာ ( ကျောက်ဗလီ) ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် အွမ္မရ် ၊ ဒီဝါးရေ ဘရ်ရာက္က် ( တောက်ပသောနံရံ) စသည်တို့ တည်ရှိရာ နေရာကို မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ၏ ၀န်းကျင် ဟုခေါ်ဆိုသည်။ (8)
မြင့်မြတ်မှု
မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ သည် မွတ်စလင်များ၊ ခရစ်ယာန်များနှင့် ဂျူး (ယဟူဒီ) များမှ အလေးအနက်ထားသည့် အရာ ဖြစ်သည် ။ ဂျူး(ယဟူဒီ) လူမျိုးများသည် တမန်တော်စိုလိုင်မားန်(အစ) ၏ ၀တ်ပြုကျောင်း အကြွင်းအကျန်များသည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အောက်တွင် တည်ရှိနေသည်ဟု ယုံကြည်ထားကြသည်။ (9) မွတ်စ်လင်မ်များ ယုံကြည်ထားသည်မှာ တမန်တ်ေမြတ်(ဆွ) သည် ထိုနေရာနှ မအ်ရာဂ်ျ ကောင်းကင်ဘုံခရီး ကို သွားခဲ့သည်။ (10) ဒုတိယလနှစ်တွင် မွတ်စလင်များ၏ ကိဗ်လာ မပြောင်းလဲမီ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာသည် မွတ်စ်လင်မ်များ၏ ပထမဆုံး ကိဗ်လာ ဖြစ်သည်။ (11) ထို့ကြောင့်၊ ကာဂျာ နှင့် ပဟ်လဝီ ခေတ်ကာလများအတွင်း အီရန်ရှီအာအချို့သည် ဟဂ်ျကာလ၌ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အပါအဝင် ဂျေရုဆလင် ( ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒစ်) ၏ ဘာသာရေးနေရာများသို့ သွားရောက် ဇေယာရသ် ပြုလုပ်ကြသည်။ (12) ဟဒီးတော်များ၌ ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ သည် မက်စ်ဂျီဒုလ်ဟရမ် ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ်နဗီ နှင့် မက်စ်ဂျီဒုလ် ကူဖာ တို့နှင့်အတူ မြင့်မြတ်သော မက်စ်ဂျီဒ် ဗလီ လေးခုအနက်မှ တစ်ခု အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံထားရသည်။ (13) အချို့ ဟဒီးများ၌ ၊ ကူဖာမက်စ်ဂျီဒ် အား မဖော်ပြထားပေ။ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ သည် မက်စ်ဂျီဒုလ်ဟရမ် ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ်နဗီ တို့နှင့်အတူ မြင့်မြတ်သော ဗလီ သုံးခု ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ (14) မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ၌ နမာဇ် ဖတ်ရွတ်ခြင်းသည်အခြားသော မက်စ်ဂျီဒ်များ၌ နမာဇ်တစ်ထောင် ဖတ်ရွတ်ခြင်းနှင့် တန်းတူညီမျှမှု ရှိပေသည်။ (15) သို့သော် ရှီအာ ရေဝါယသ် ကျမ်းကိုးများ၌ ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ထက် ကူဖာ မက်စ်ဂျီဒ် သည် သာလွန်ကောင်းမွန်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ဟဒီးစ် များလည်း ထာရှိထားပါသည်။ (16)
သမိုင်းအကျဉ်း
တမန်တော်ဒါဝူးဒ်(အစ) သည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ပရ၀န် အတွင်း ၀တ်ကျောင်းတော် တစ်ခုကို ပထမဦးဆုံးအကြိမ်ဆောက်လုပ်ခဲ့ပြီး တမန်တော် စိုလိုင်မားန်(အစ) သည် ထို ၀တ်ကျောင်းတော်ကို ပြီးေမြာက်အောင် တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းများ၌၊ ထို၀တ်ကျောင်းတော်အား မအ်ဘဒ် ဒေ စိုင်လိုင်မားန် (စိုင်လိုင်မားန်၏ ၀တ်ကျောင်းတော်) ၊ အုက်ရှလီးမ် ၀တ်ကျောင်းတော် ၊ အီလီယား ၀တ်ကျောင်းတော် နှင့် ဘက္က်အဟ် ၀တ်ကျောင်းတော် ဟူ၍ ခေါ်ဆိုကြသည်။ ၁၉ နှင့် ၂၀ ရာစုများ၏ သမိုင်းပညာရှင် ဂူစ်သာလူ၀ူးန် ၏အဆိုအရ ၊ မွတ်စလင်များက ဂျေရုဆလင် (ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒစ်) ကိုမသိမ်းပိုက်မီ ၊ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အဆောက်အအုံတွင် ဟဇရသ်သေ မရ်ယမ် ဟု အမည်ပေးထားသော ဘုရားကျောင်းတစ်ခု ရှိခဲ့သည်။ (17) ပထမလရာစုမှ ကျန်ရှိခဲ့သောစာရွက်စာတမ်း အထောက်အထားများအရ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ၏ လက်ရှိအဆောက်အအုံကို အမဝိယားန် ခေတ်ကာလ နှင့်ဘပထမလရာစုတွင်တည်ဆောက်ခဲ့သည် ဟု သိရှိရသည်။ (18) အဋ္ဌမရာစု၏ သမိုင်းပညာရှင်ဖြစ်သော အိဗ်နေကစီးရ် ၏ အဆိုအရ အဗ္ဗ်ဒုလ်မာလီက် ဗင်န် မရ်ဝါးန် (ဟီဂျရီ ၆၅ - ၈၆ အုပ်ချုပ်မှု) ၏အမိန့်ဖြင့် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အား တည်ဆောက်ခြင်းသည် ဟီဂျရီ ၆၆ တွင်စတင်ခဲ့ပြီး ဟီဂျရီ ၇၃ တွင် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ (19) အချို့က ၎င်း၏ တည်ဆောက်မှုကို ၀လီးဒ် ဗင်န် အဗ္ဗဒုလ် မာလီက် (ဟီဂျရီ ၈၆ - ၉၆ အုပ်ချုပ်) ၌ ဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ထားကြသည်။ (20) အိဗ်နေကစီးရ် ရေးသားထားသည်မှာ ၊ အဗ္ဗ်ဒုလ်မာလီက် သည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ နှင့် ၎င်းပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အဆောက်အအုံများကို စီးရီးယား လူမျိုးများ ဟဂ်ျ သွားရောက်ခြင်းမှ တားစီးရန် နှင့် ၎င်းတို့အား ထို အဆောက်အအုံများကို သွဝါဖ် ပြုလုပ်စေရန် ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ဆောက်လုပ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ (21) အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အဗ္ဗ်ဒုလ္လာဟ် ဗင်န် ဇိုဘိုင်းရ် သည် အဗ္ဗဒုလ်မာလီက် အား ဆန့်ကျင်ပြီး ဟဂ်ျကို အသုံးချကာ ဟဂ်ျလာရောက်သူများထံမှ မိမိအား ဘိုင်အသ် သစ္စာခံယူေစရန် ကြိုးပမ်းသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ (22) အဗ္ဗ်ဒုလ္လာဟ် ဗင်န် ဇိုဘိုင်းရ် သည် အရ်ဖဟ် နေ့ နှင့် မေနာ နေ့ရက်များတွင် ခွဒ်ဘာတရားဒေသနာများ ပြောကြားရာ၌ အဗ္ဗဒုလ်မာလီက် နှင့် ၎င်းသားစဉ် မြေးဆက်များ၏ ဘိုးဘေးဖြစ်သည့် ဟကမ် ဗင်န် အာဆ်ွ အား တမန်တော်မြတ် ဘက်မှ ရှုတ်ချခဲ့ေကြာင်းကို ပြန်ပြောပြခြင်းဖြင့် စီးရီးယား လူမျိုးများအား နှိုးဆော်ခဲ့သည်။ (23)
အဆောက်အဦး၏ အချက်အလက်များ
မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အဆောက်အဦးသည် စတုဂံပုံ၊ အရှည် ၈၀ မီတာ နှင့် အကျယ် ၅၅ မီတာရှိသည်။ (24) ဗလီအဆောက်အအုံကို စကျင်ကျောက်တိုင် ၅၃ ခုနှင့် ခြေနင်း ၄၉ ခုပေါ်တွင် တည်ဆောက်ထားသည်။ (25) ဗလီသည် ကြီးမားသော ၀င်ပေါက် တစ်ခုရှိပြီး အလယ်အထက်တွင် အမိုးခုံး (ဂွန်ဘက်သ်) တစ်ခုပါရှိသည်။ (26) နာဆွီရ် ခိုစ်ရို ( ဟီဂျရီ၃၉၄-၄၆၈) ဟီဂျရီ ငါးရာစု၏ ကမ္ဘာလည့် ခရီးထွက်သူ တစ်ဦးသည် ဟီဂျရီ ၄၃၈ ၌ ဂျေရုဆလင် (ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒစ်) သို့ သွားရောက်လည်ပတ်ခဲ့သည်။ (27) ၎င်း၏ ခရီးသွားမှတ်တမ်းတွင် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ နှင့်ပတ်သက်သည့် အချက်အလက်များကို ဖော်ပြထားပြီး ထိုဗလီအတွက် ကျွန် ( အလုပ်ကျွေးပြုသူ) များရှိကြောင်း ပြောပြခဲ့သည်။ (28)
ပြန်လည် ပြုပြင် မွန်းမန် တည်ဆောက်ခြင်း
မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ၏ အဆောက်အအုံကို ခေတ်ကာလအမျိုးမျိုးတွင် ပြုပြင်ပြီး ပြန်လည် တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ အဘ္ဘာစီယားန် ၊ ဖွာသွေမီယားန် ၊ အီဝ်ဘီယားန် နှင့် အွစ်မာနီယားန် တို့သည် ယင်ူအား ပြုပြင်ပြီး ပြန်လည် တည်ဆောက်ခဲ့ကြသော အအုပ်ချုပ်သူများ ဖြစ်ကြသည်။ မန်ဆူးရ် ဒဝါနီကီ ၊ ( အုပ်ချုပ်မှု : ဟီဂျရီ ၁၃၆ - ၁၅၈) (29) နှင့် မဟ်ဒီ အဘ္ဘာစီ (ဟီဂျရီ၁၂၆-၁၆၉) တို့သည် အဘ္ဘာစီမင်းများမှ ဖြစ်ကြပြီး ၎င်းတို့သည် ငလျင်ကြောင့် ပျက်စီးသွားသော မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာအား ကို ပြုပြင်ပြီး ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ (30) ထို့အပြင် ကမ္ပည်းစာတစ်ခုအရ၊ ဖွာသွေမီယဟ် ခလီဖာ များမှ ဖြစ်သည့် အလ်ဇွာဟီရ် အိအ်ဇာဇ် ဒီးနုလ္လာဟ် ဆိုသူသည် ဟီဂျရီ၄၂၆ ခုနှစ်၌ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ အထက်တွင်အမိုးခုံးတစ်ခုတည်ဆောက်ခဲ့သည်။ (32) သက္ကရာဇ် ၁၀၉၉ တွင် ဟီဂျရီ ၅၈၃ နှင့်ညီမျှပြီး ဆွလီဘီးများသည် ဂျေရုဆလင် (ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒစ်) ကို သိမ်းပိုက်ပြီး မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုတွင် ချက်ကျောင်းတစ်ခုကို တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ အခြားအပိုင်းတွင် မြင်းတပ်များ အနားယူသည့် နေရာ နှင့် ဂိာထောင်အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ (33) ဟီဂျကီ ၅၈၉ တွင် ဆွလာဟုဒီးနေ အယူဘီး သည် ၎င်းတို့ထံမှ ယေရုရှလင် (ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒစ်) ကို ပြန်လည်ရယူကာ မက်စ်ဂျီဒ်ဘ် အက္က်ဆွာ ၏ မဲဟ်ရာဘ်ကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး အမိုးခုံးကို ကြွေပြားခင်းကာ သစ်သားတရားဟောစင်ကို ထိုနေရာ၌ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ (34) မိုမာလီးက် နှင့် အွစ်မာနီယားန် တို့သည်လည်း မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ (35)
ယဟူဒီ (ဂျူး) များ ပြန်လည် တည်ဆောင်ခြင်း
တမန်တော် စိုလိုင်မားန်၏ ၀တ်ကျောင်းတော်မှ ကျန်ရှိနေခဲ့သော အချို့ အစိတ်အပိုင်းများသည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာအောက်တွင်တည်ရှိသည် ဟု ဂျူး (ယဟူဒီ) များကယုံကြည်ထားကြသည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းတို့အနက်မှ အချို့သည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာကို ဖျက်ဆီးပြီး စိုလိုင်မားန် ၀တ်ကျောင်းေတာ်ကို ပြန်လည်အသက်သွင်းရန် ကြိုးစားနေကြသည်။ (36) ခရစ်ယာန်အချို့သည် မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာကိုဖျက်ဆီးခြင်း နှင့် စိုလိုင်မားန် ၏ တတိယမြောက် ၀တ်ကျောင်းတော်အား ဆောက်လုပ်ခြင်းသည် ခရစ်တော် ထွန်းကားရန်အတွက် ပညတ်ချက် တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ (38) ထို့ကြောင့် အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့များသည် မွတ်စလင်များကို မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းမှ တားဆီးထားသည်။ (38) မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာသည် ဂျေရုဆလင် (ဘိုင်းသုလ်မိုကဒ္ဒစ်)တွင်အစ္စရေးနိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်သည့် အစ္စလာမ့် သင်္ကေတအဖြစ် သတ်မှတ်ထားကြသည်။ (39) ၁၉၆၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ဒနီးစ် မိုင်ကလ် ၀လီးမ် ရူဟားန် အမည်ရှိ ဂျူးတစ်ဦးသည် ဗလီ၏အစိတ်အပိုင်းများကို ပျက်စီးပြီး ၎င်း၏ ခေါင်မိုးပြိုကျခဲ့ရသည့် အထိ ဖြစ်အောက် မက်စီဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာကို မီးရှို့ခဲ့သည်။ ဟီဂျရီ ၅၈၃ မှ ပိုင်ဆိုင်သော ဗလီ၏ တရားဟောစင်ဟောင်းသည်လည်း ဤမီးထဲတွင် လောင်ကျွမ်းခဲ့သည်။ (40) အီရန်အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ တရားဝင်ပြက္ခဒိန်တွင်၊ မိုရ်ဒါဒ် ၃၁ ရက် နေ့ တစ်နည်းအားဖြင့် သြဂုတ် ၂၁ ရက် ၌ မက်စ်ဂျီဒုလ် အက္က်ဆွာ ကို မီးရှို့မှုနှစ်ပတ်လည်နေ့ အား ကမ္ဘာ့ဗလီနေ့ ဟူ၍ အမည်ပေး သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ (41)