အလ်-ကာဖီ စာအုပ်

အလ်-ကာဖီ စာအုပ်သည် ရှီအဟ် ဟဒီးစ် ကျန်းကိုးများ အနက်မှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကျမ်းကိုးလေးအုပ်၏ အရေးကြီးဆုံး နှင့် ယုံကြည်စိတ်ချရသော ကျန်းကိုးဖြစ်သည်။ ဤစာအုပ်ကို အနှစ် ၂၀ ကျော်ကြာ ပြုစုခဲ့သော စီက္က်သုလ်အစ္စလာမ် ကိုလိုင်နီ ဟူ၍ လူသိများသော မုဟမ္မဒ် ဗင်န် ယအ်ကူဘ် ဗင် အိစ်ဟာက္က် မှ ရေးသားထားသည်။ အူစူလ် (သာသနာ့အုတ်မြစ်) ဖရူအ် သာသနာ့အကိုင်းခက် နှင့် ရောင်ဇွဟ် ပူဆွေးဝမ်းနည်းမှုများကို ဖတ်ရွတ်ခြင်း ဟူ၍ အပိုင်းသုံးပိုင်းဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော အလ်- ကာဖီ စာအုပ် သည် ရှီအဟ် ပညာရှင်များအတွက် လေ့လာစည်းပူးရာ စာအုပ်တစ်အုပ် ဖြစ်သည်။ အူစူလေကာဖီ သည် အလ်-ကာဖီ ၏ အကျော်ကြားဆုံး အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သည်။ ကိုလိုင်နီသည် ကုရ်အာန်ကို မဆန့်ကျင်ဘဲ အများသဘောတူ လက်ခံမှုအပေါ် အခြေခံ၍ အလ်-ကာဖီဟဒီးစ်များကို စုဆောင်းရန် ရည်ရွယ်ထားခဲ့သည်။ ကိုလိုင်နီ သည် အေမာမ်များ၏ ဆွဟာဘဟ်များနှင့် ဆက်နွှယ်မှုရှိခြင်း၊ ကျမ်းကိုလေးအုပ်၏ အခြေခံမူများကို လက်ဝယ်ရရှိထားခြင်းကြောင့် အနည်းဆုံး ကြားခံများမှတစ်ဆင့် ဤစာအုပ်၏ ရေဝါယသ်များကို ကိုးကားဖော်ပြခဲ့သည်။ ရှီပဟ်ပညာရှင် တစ်စုသည် ၎င်းမှ လာရှိထားသည့် ရေဝါယသ်အားလုံး၏ စစ်မှန်မှုကို ယုံကြည်ကြပြီး ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် အချို့ရှီအဟ် ပညာရှင် အုပ်စုတစ်စုသည် အလ်-ကာဖီ စာအုပ်တွင် အားနည်းသော ဟဒီးစ်တော်များ ရှိကြောင်း လက်ခံထားကြသည်။ ဤစာအုပ်၏အမည်ကို အေမာမ်ဇမာန်(အစ) မှ ရည်ညွှန်း‌မှည့်တွင်‌ေစခဲ့သည် ဟု ဆိုထားကြသော်လည်း ပညာရှင်အများအပြားက ဤပြောဆိုချက်ကို ကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။

စာရေးသူ

မုဟမ္မဒ် ဗင်န် ယအ်ကူဘ် ဗင်န် အိစ်ဟာက္က် ကိုလိုင်နီ ရာဇီ သည် စီက္က်သုလ်အစ္စလာမ် နှင့် ရှီးခုလ်မရှာယိခ် ဟူ၍ ထင်ပေါ်ကျော်ကြားပြီး ဂိုင်ဘက်သေစုဂ်ရာ ကာလ၌ ထင်ရှားသော ရှီအဟ်ပညာရှင်တစ်ဦး ဖြစ်ပေသည်။ ၎င်းသည် အေမာမ်အစ်ကရီ (အစ) သို့မဟုတ် အေမာမ်ဟာဒီ(အစ) ထံမှ ဟဒီးစ်တော်များကို တိုက်ရိုက်ကြားသိခဲ့သော ရေဝါယသ် ကိုးကားသူ အချို့နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ဟီဂျရီ တတိယရာစု၏ ဒုတိယနှစ်ဝက် နှင့် စတုတ္ထရာစု၏ ပထမတစ်ဝက်တွင် အကြီးမြတ်ဆုံးသော ရှီအဟ် ရေဝါယသ် ကိုးကားသူ များ အနက်မှ တစ်ဦးအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသည်။ ဘာသာပြန်နှင့် သမိုင်းစာအုပ်များတွင် ကိုလိုင်နီ ၏ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေးနှင့် ပညာရပ် ဆိုင်ရာ ရပ်တည်ချက်များကို အခြေခံ၍ ၎င်းအား လက်ခံသူ နှင့် ဆန့်ကျင်သူတိုင်းသည် ၎င်း၏ ကြီးမြတ်မှုကို ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။ (1)

ထုပ်ဝေမှု နှင့် စာရေးခြင်း၏ အကြောင်းအရင်း

ကိုလိုင်နီ သည် ဤစာအုပ်၏နိဒါန်းတွင် ရေးထားသကဲ့သို့၊ သူသည် ဘာသာရေးညီအစ်ကိုဟု ခေါ်ဝေါ်သော တစ်စုံတစ်ဦး၏ တောင်းဆိုမှုကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အလ်-ကာဖီ စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ရေးသားခဲ့သည်။ သို့သော်များလည်း ညီအစ်ကို... လူတို့သည် မသိနားမလည်ဘဲ ဘာသာရေးကို မသိဘဲနေသင့်သည် ဟူ၍ အသင် မေးမြန်းခဲ့သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ၎င်းတို့၏ ဘာသာတရားသည် ၎င်းတို့၏ ဘိုးဘေးများ နှင့် သက်ကြီးရွယ်အိုများ၏ အလေ့အထနှင့် အတုယူမှုအပေါ် အခြေခံသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဟဒီးစ် ၏ အရေးကြီးဆုံးသော စာအုပ်များ ရှီအဟ် အဘ်ကာဖီ ၊ မန်လာယဟ်ဇွရုလ်ဖကီးဟ်၊ သဟ်ဇီးဘုလ်အဟ်ကာမ်၊ အလ်အိစ်သိဘ်ဆွာရ် ဖီမာ အိခ်သလဖ မိနလ် အခ်ဘာရ်။ အဟ်လေစွန္နသ် ဆွဟီးဟုလ်ဘိုခါရီ၊ ဆွဟီးဟ်မွစ်လင်မ်၊ စုနန်အဘီဒါဝူးဒ်၊ စုနန်အိဗ်နေမာဂျေဟ်၊ စုနန်သီရ်မေဇီ၊ စုနန်နိစာအီ။ သင့်အတွက် ခက်ခဲသော အရာများဖြစ်ပြီး ရှိပြီးသား ရေဝါယသ်များ၏ ကွဲပြားမှုများကြောင့် ထိုပြဿနာများ၏ အမှန်တရားကို အသင် နားမလည်ကြောင်း အသင်အား သတိပေးခဲ့သည် ... သင့်တွင် ထိုအကြောင်းအရာများကို ညှိနှိုင်းရန်အတွက် ယုံကြည်စိတ်ချရသော ပညာရှင် တစ်ဦးတစ်ယောက် မရှိပါလေ။ လေ့လာ ဆည်းပူးသင်ယူသူအား လုံလောက်စေရန် နှင့် ခရီးသွားကို ညွှန်းဆိုရန်အတွက် ဘာသာတရား၏ ပညာရပ်ဆိုင်ရာ နည်းစနစ်အားလုံးကို စုစည်းနိုင်စေရန် လုံလောက်သော စာအုပ်တစ်အုပ်ရှိလိုသည်ဟု အသင်ပြောခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အနန္တတန်ခိုးရှင် အရှင်မြတ်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ ဘာသာရေးအားလုံးကို ထိုသို့သော စာအုပ်ဖြင့် ဖမ်းယူကာ ၎င်း၏ ခေါင်းဆောင်များထံ ပို့ဆောင်ပေးမည် ဟူ၍လည်း အသင် မျှော်လင့်ကြောင်း ပြောခဲ့သည်။ အသင် တောင်းဆိုသောစာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့ပြီး အသင်ညအလိုရှိသည့်အတိုင်း ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ကာ အရှင်မြတ်အား ချီးမွမ်းထောအနာ ပြုပါလေ။ (2) စာအုပ်အား ကာဖီ ဟူ၍ အမည်ပေးရခြင်း နှင့် ပတ်သက်သည့် အချက်နှစ်ချက် ရှိပေသည်။ ကိုလိုင်နီ၏ ကိုယ်ပိုင်စကားများသည် သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော ကျမ်း၏ တရားဒေသနာတွင်ဘဖြစ်သည်၊ ဤစာအုပ်သည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ နည်းပညာအားလုံးအတွက် လုံလောက်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ (3) စာအုပ်၏ အမည်သည် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) ဘက်မှ သတ်မှတ်ပေးထားလေသည်။ ဆိုထားသည်မှာ : ဤစာအုပ်သည် ၊ ကျွန်ုပ်တို့၏ ရှီအဟ်များအတွက် လုံလောက်ပေသည်။ ဤစာကြောင်းသည် အလ်ကာဖီ သာအုပ် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) ထံ ကမ်းလှမ်းသောအခါ နှင့် ၎င်းသည် ထိုစာအုပ်ကို ချီးကျူးသောအခါ တွင် ထုပ်ပြန်ခဲ့သည်။ (4) (သို့သော် ထိုကဲ့သို့ ဟဒီးစ်မျိုး မရှိပေ၊ ယင်းမှာ ကြွေးကြော်ချက် တစ်ခုသာ ဖြစ်ပေသည်။ )

ရှီအဟ် ပညာရှင်များအကြား စာအုပ်၏ အရိုက်အရာ

ရှီးခ်မိုဖီးဒ် ဆိုထားသည်မှာ ၊ ဤစာအုပ်သည် ၊ ရှီအဟ်၏ အကောင်းဆုံး စာအုပ်များထဲမှ တစ်အုပ်ဖြစ်သည်။ (5) ရှီးဟီးဒ်အောင်ဝ်ဝလ် ၊ (6) နှင့် ကရ်ကီ (7) တို့သည် ထိုစာအုပ်ကို ဟဒီးစ် ကေးရာ၌ အေမာမ်များအကြား ယင်းလောက်ထင်ပေါ်သော စာအုပ်မရှိသေးပေ ဟူ၍ သတ်မှတ်ထားကြသည်။ ရှဟီးဒ်စာနီ ဆိုထားသည်မှာ “ ဤလောက၌ ယင်းစာအုပ်ကဲ့သို့ ဟဒီးစ်များကို စုစည်းရာ နှင့် အပိုင်းများကို စီစဉ်ရာတွင် ပိုကောင်းသည့် စာအုပ်မရှိပေ။” (8) မုဟမ္နဒ် သကီ မဂ်ျလေစီ ရေးသားထားသည်မှာ ၊ အလ်ကာဖီ စာအုပ်သည် အခြေခံမူများ အားလုံးထက် ပိုမိုပြည့်စုံပြီး နာဂျီရီယဟ်(အေမာမီယဟ်) ဂိုဏ်း၏ အကောင်းဆုံးနှင့် အကြီးကျယ်ဆုံး စုစည်းမှုတစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ (9) အာဂါဗိုဇုရ်ဂေ သီဟီရာနီ ဆိုထားသည်မှာ ၊ အလ်ကာဖီ စာအုပ်သည် အဟ်လေဗိုင်သ်(အစ) ထံမှ ဟဒီးစ်များကို ကိုးကားကောက်နုတ်ရာ၌ ၊ မည်သည့်စာအုပ်မှ ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ပေ။ (10) အိစ်သဲရ်အာဘာဒီ သည် အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ်ကာဖီ စာအုအ်ကဲ့သို့ ရေးသားထားသော စာအုပ်မရှိဟု ပညာရှင်များ နှင့် ပါမောက္ခများအား ကိုးကားဖော်ပြခဲ့သည်။ (11) အာယသုလ္လာဟ်ခူယီ သည် ၎င်း၏ ဆရာဖြစ်သူ မီရ်ဇာ မုဟမ္မဒ်ဟိုစိုင်းန် နာအီနီ ထံမှ ကောက်နုတ်ထားသည်မှာ ၊ ၎င်းသည် အလ်ကာဖီ စာအုပ်မှ ရေဝါယသ်များ၏ စာရွက်စာတမ်းများတွင် ပါရှိသော ပဋိပက္ခများကို မတတ်စွမ်းနိုင်သူများ၏ آیت الله خویی از استادش میرزا محمدحسین نائینی نقل کرده که ایشان مناقشه در اسناد روایات کافی را حرفه و ترفند عاجزان و ناتوانان می‌دانسته است.[۱۲] ကိုလိုင်နီ သည် စာအုပ်၏ နိဒါန်းတွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း ရေဝါယသ်များကို ကုရ်အာန်နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် မပြုရန် နှင့် အများသဘောတူလက်ခံသည့် စံနှုန်းများအပေါ် အခြေခံ၍ စုဆောင်းထားသည်။ ကွဲလွဲနေသော ရေဝါယသ် နှစ်ခုထဲမှ မည်သည့်ရေဝါယသ်အား ရွေးချယ်ရမည်ကို မငိပါက၊ အမှန်တရားနှင့် ပိုနီးစပ်သည်ဟု ထင်မြင်ယူဆသည့် ရေဝါယသ် တစ်ခုကို ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ (13)

စာအုပ်၏ ရမှတ်များ

ကိုလိုင်နီသည် အလ်ကာဖီစာအုပ်ကို ဖွဲ့စည်းနေသည့်အချိန် အခြေခံမှုလေးခု (အေမာမ်များ၏ ဆွဟာဘာများမှ ရေးသားခဲ့သော ဟဒီးစ် စာအုပ်ငယ် ၄၀၀) ကိုအသုံးပြု၍ ထို့အပြင် အေမာမ် အစ များ၏ ဆွဟာဘာများနှင့် တိုက်ရိုက် တွေ့ဆုံခြင်း သို့မဟုတ် ၎င်းတို့အား မြင်ဖူးသူများ နှင့် တွေ့ဆုံကာ ဟဒီးစ်များကို စုစည်းခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်၊ အေမာမ်ဇမာန် အဂျ ၏ ကိုယ်စားလှယ် လေးဦးတို့၏ အကူအညီဖြင့် ဟဒီးစ်များ၏ မှန်ခြင်း မမှန်ခြင်း တို့ကို စန်းစစ်ကာ စုစည်းခဲ့သည်။ (14) သို့သော်၊ ဤ‌ေကြွးကြော်ချက် ၏ နောက်ဆုံးအပိုင်း နှင့်ပတ်သက်ပြီး ပြောရမည်မှာ : အေမာမ်များထံ စာအုပ်များ တင်ပြခြင်းသည် သာမန်အလေ့အကျင့် မဟုတ်ပေ။ တင်ပြပြီးသော စာအုပ်များထက် မတင်ပြရသေးသော စာအုပ်သည် ပိုများပေသည်။ ထို့အပြင် ၊ ကိုလိုင်နီသည် အထူး ကိုယ်စားလှယ် လေးဦးတို့ဖြင့် မည်သည့်အဆက်အသွယ်မှ မရှိခဲ့ပေ။ (15) စာအုပ်၏ စနစ်ကျမှု နှင့် ဘက်စုံပြည့်စုံမှု ၊ ယင်းမှာ ကာဖီ၏ အခြားသော ထူးခြားမှု တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဤစာအုပ်၏ စနစ်ကျမှု အပိုင်းတွင် ရေဝါယသ်များ ခွဲခြားမှု၊ ၊ ၎င်း၏ အရေအတွက် နှင့် ဟဒီးစ်များ ကွင်းဆက်၏ ခိုင်မာမှုဆိုင်ရာ အထောက်အထားများ ကို စနစ်တကျ စုစည်းထားသည်။ ၎င်း၏ ဘက်စုံပြည့်စုံမှုနှင့် ယုံကြည်မှု ဖိက္ကဟ် (ဓမ္မသတ်) ၊ ကိုယ်ကျင့်တရား၊ လူမှုရေး စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုးသော အကြောင်းအရာများ ပါဝင်သည်။ ဤကိစ္စနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အခန်း၏အစတွင် ပိုမိုအသေးစိတ်၊ မှန်ကန်ပြီး ရှင်းလင်းပြတ်သားသော ဟဒီးစ်များကို ယူဆောင်လာရန် ကြိုးစားခဲ့ပြီး တိုတိုတုတ်တုတ်နှင့် မရေရာသော ဟဒီးစ်များကို ဖော်ပြရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။ (16)

အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) ဘက်မှ စာအုပ်အား ထောက်ခံခြင်း

အချို့သည် အလ်ကာဖီ စာအုပ်နှင့် ပတ်သက်၍ ပြောထားသည်မှာ ယင်းစာအုပ်သည် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) အားတင်ပြထားပြီး ထိုအေမာမ် မိန့်တော်မူထားသည်မှာ “ အဘ်ကာဖီ စာအုပ်သည် ကျွန်ုပ် တို့၏ ရှီအဂ်များအတွက် လုံလောက်သော သာအုပ်ဖြသ်သည်။” (17) ဤအကြောင်ူအရာသည် မှန်ကန်မှု မရှိပေ : အလ္လာမဟ် မဂ်ျလေစီ ဆိုထားသည်မှာ : ချဲ့ကား ပြောဆိုသူအချို့ သေချာစွာ ပြောဆိုခြင်းမှာ အလ်ကာဖီ စာအုပ် အားလုံးသည် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) ထံ တင်ပြထားသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဘဂ္ဂဒက်မြို့သည် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ)၏ ကိုယ်စားလှယ်များ ရှိရာမြို့ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဆို မှားယွင်းနေသည်မှာ ပညာရှိများ အားလုံးအဖို့ သိသာထင်ရှားပေသည်။ (18) မီရ်ဇာ ဟိုစိုင်းန်နူရီ ဖော်ပြထားသည်မှာ: အလ်ကာဖီ စာအုပ်သည် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) အား တင်ပြထားသည် ဟူသော ကောလဟာလ နှင့်ပတ်သက်ပြီး ဆိုထားသည်မှာ “အလ်ကာဖီ စာအုပ်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ ရှီအဟ်များအတွက် လုံလောက်သည်၊ ၎င်းသည် မူလအစမရှိ၊ ကျွန်ုပ်တို့ ဆွဟာဘာများ၏ အရေးအသားများတွင် သက်ရောက်မှုမရှိပါ။” ၎င်းသည် အိစ်သရ်အာဘာဒီထံမှ ရေဝါယသ် ကိုးကားပြီး ထိုကဲ့သို့သော ဟဒီးစ် မရှိပေ ဟုဖော်ပြထားသည်။ (19)

ဖွဲ့စည်းပုံ နှင့် အကြောင်းအရာ

အလ်ကာဖီ စာအုပ်သည် အူစူလ် ၊ ဖူရူအ် နှင့် ရောင်ဇွဟ် ဟူသော အပိုင်းသုံးပိုင်းဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ အူစူလေကာဖီသည် ယုံကြည်မူပိုင်းဆိုင်ရာ ရေဝါယသ်များ ၊ ဖူရူအေကာဖီသည် ဖိက္ကဟ် ဆိုက်ရာ သတင်းအချက်အလက်များ နှင့် ရောင်ဇေဟ်ကာဖီသည် သမိုင်းဆိုင်ရာ တို့နှင့်ပတ်သက်ပြီး ဖော်ပြထားသည်။ အူစူလ် ကဏ္ဍတွင် စာအုပ်များစွာပါ၀င်ပြီး တစ်ခုမှာ အလ်ဟုဂ်ျဂျဟ် စာအုပ် ဖြစ်သည်။ အဘူကာဖီ အလ်ကာဖီ ဟဒီးစ် စာအုပ်ကို ရေးသားသူသည် ၎င်းကို အထွေထွေ အပိုင်းသုံးပိုင်းဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ အူစူလေကာဖီ အူစူလေကာဖီ စာအုပ်သည် ယုံကြည်မှုပိုင်း ဆိုင်ရာ ဟဒီးစ်များ ပါဝင်ပြီး စာအုပ် ၈ အုပ်ရှိပေသည်။ အလ်အက္က်လ် ဝလ် ဂျဟ်လ် စာအုပ် ဖဇ်ွလုလ်အီလ်မ် စာအုပ် အလ်သောင်ဝ်ဟီးဒ် စာအုပ် အလ်ဟုဂ်ျဂျဟ် စာအုပ် အလ်အီမာန် ဝလ် ကုဖ်ရ် စာအုပ် အလ်ဒုအာ စာအုပ် ဖဇ်ွလုလ်ကုရ်အာန် စာအုပ် အဘ်အရှ်ရဟ် စာအုပ် ဖူရူအေကာဖီ ဖူရူအေကာဖီ စာအုပ်တွင် ဖိက္ကဟ်(‌ဓမ္မသတ်) ရေးရေးဆိုင်ရာ ရေဝါယသ်များ ပါဝင်ပြီး စာအုပ် ၂၆ အုပ် ရှိသည်။ အလ်သွဟာရဟ် စာအုပ် အလ်ဟိုင်းဇ် စာအုပ် အလ်ဂျနာအိဇ် စာအုပ် အလ်ဆွလာဟ် စာအုပ် အလ်ဇကာသု ဝလ် ဆွဒကဟ် စာအုပ် အလ်ဆွီယာမ် စာအုပ် အလ်ဟဂ်ျ စာအုပ် အလ်ဂျေဟာဒ် စာအုပ် အလ်မအီရှဟ် စာအုပ် အလ်နိကာဟ် စာအုပ် အလ်အကီးကဟ် စာအုပ် အလ်သွလာက္က် စာအုပ် အလ်အိသ်က္က် ဝလ်သက်ဒ်ဘီးရ် ဝလ် မိုကာသိဗဟ် စာအုပ် အလ်ဆီးဒ် စာအုပ် အလ်ဇဘာအိဟ် စာအုပ် အဘ်အသ်ွအမဟ် စာအုပ် အလ်အရှ်ရဗဟ် စာအုပ်

အလ်ဇာ ဝလ်သဂ်ျမူလ် ဝလ် မူရ်ဝဟ် စာအုပ်

အလ်ဒဝါဂျီန် စာအုပ် အလ်ဝဆွာယာ စာအုပ် အလ်မဝါရီးစ် စာအုပ် အလ်ဟုဒူဒ် စာအုပ် အလ်ဒီယာသ် စာအုပ် အလ်ရှဟာဒါသ် စာအုပ် အဘ်ကဇွာ ဝလ် အဟ်ကာမ် စာအုပ် အလ်အီမာန် ဝလ် နုဇုလ် ဝလ် ကဖှာရာသ် စာအုပ် ရောင်ဇေယေကာဖီ ရောင်ဇေယေကာဖီသည် အမျိုးမျိုးသော ဟဒီးစ် များပါ၀င်ပြီး ကွဲပြားသောအကြောင်းအရာများကို သီးခြားအစီအစဥ်မရှိဘဲ ရည်ညွှန်းသည်။ သို့သော် အချို့သော ရောင်ဇွဟ်များကို စာအုပ်၏ အစိတ်အပိုင်းဟူ၍ မသတ်မှတ်ထားပေ။ (20) သို့သော် နဂျာရှီ နှင့် သူစီ တို့က စာအုပ်၏ နောက်ဆုံးအပိုင်း၏ ရောင်ဇွဟ်ကို လုံလောက်သည်ဟု ဆိုထားကြသည်။ (21) (22) ကျမ်းမြတ်ကုရ်အာန်၏ အချို့သော် အာယသ်တော်များကို အခြား အနက်အဓိပ္ပါယ်တစ်မျိုး ပြောင်းလည်းဖွင့်ဆိုခြင်း နှင့် အလင်းဖွင့်ဆိုခြင်း အေမာမ်(အစ) များ၏ ဆုံးမမှုများ နှင့် တိုက်တွန်းမှုများ အိမ်မက်များ နှင့် ၎င်း၏ အမျိုးအစားများ နာမကျန်းမှုများ နှင့် ကုထုံးများ ကမ္ဘာလောကကြီးအား ဖန်ဆင်းမှု အရည်အသွေးနှင့် ၎င်း၏ ဖြစ်စဉ် အချို့ အချို့ တမန်တော်များ၏ သမိုင်းကြောင်း ရှီအဟ်၏ မြင့်မြတ်မှု နှင့် ၎င်း၏ ဝတ္တရား အစ္စလမ်ဘာသာ အစပိုင်း၏ သမိုင်းကြောင်း နှင့် အေမာမ်အလီ(အစ) ၏ ခေလာဖသ် အုပ်ချုပ်မှု အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) နှင့် ၎င်း၏ ဂုဏ်ပုဒ်များ ထို့အတူ ဆွဟာဘာများ၏ ဂုဏ်ပုဒ်များ နှင့် အေမာမ်ဇမာန်(အဂျ) ပေါ်ထွန်းလာမည့် လက္ခဏာများ အချို့ ဆွဟာဘာများ နှင့် ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ ဘဝသမိုင်းကြောင်း ရောင်ဇွဟ်စာအုပ်ထဲ၌ ပထမဆုံးအကြောင်းအရာမှာ ရှီအဂ်များ နှင့် ၎င်း၏ ဆွဟာဘာများထံ ပို့ချထားတဲ့ အီမာမ်ဆွာဒီက်(အစ) မှ ညွှန်ကြားချက်တစ်ခု အနေဖြင့် လာရှိထားသည့် ပေးစာဖြစ်သည်။ ၎င်း၏အကြောင်းအရာများကို လေ့လာပြီး ဆွေးနွေးရန်နှင့် လူမှုဘဝတွင် သင်ယူပြီး အသုံးချရန်နှင့် အခြားသူများနှင့် အပြန်အလှန်ဆက်ဆံရန် (အတိုက်အခံများနှင့် ၎င်းတို့နှင့် သဘောမတူသူများ) သည် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခြေခံမူများနှင့် ယုံကြည်ခြင်းအပေါ် အခြေခံ၍ စွပ်စွဲခံရခြင်းနှင့် အဆိုးမြင်ခြင်းအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ကို မပံ့ပိုးပေးပေ။ ဤစာသည် အရှင်မြတ်ထံမှ ခွင့်လွှတ်မှုကို တောင်းခံပြီး ငြိမ်းချမ်းခြင်း၊ ဂုဏ်သိက္ခာ၊ ကျိုးနွံမှုနှင့် မုသာဝါဒ၏ ကောင်းသော အပြန်အလှန်ဆက်ဆံရေးကို စောင့်ကြည့်ကာ အရှင်မြတ်၏ အမိန့်တော်မှ နာခံရန်နှင့် အဟ်လေဗိုင်သ်(အစ) တို့မှ လိုက်နာရန် အကြံပေးခြင်းဖြင့် အစပြုထားသည်။ (23) စာအုပ်၏နောက်ဆုံးဇာတ်ကြောင်းမှာ အေမာမ်ဘာကရ် (အစ) မှ အေမာမ်အား မိန့်တော်မူသော လူကို တုံ့ပြန်သောအားဖြင့်၊ သင်သည် အရှင်မြတ်သည် သင့်အား အထူးထူးထူးခြားခြား ဖန်ဆင်းပေးခဲ့သော ကရုဏာမိသားစုဖြစ်သည်၊ အေမာမ်က၊ ကျွန်ုပ်တို့သည် ဤကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး အရှင်မြတ်ကို ကျေးဇူးတင်ပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် မည်သူ့ကိုမျှ မလှည့်ဖြားဘဲ မှန်ကန်သောလမ်းမှ မထွက်ကြပေ ။ ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ဧကန်စင်စစ်၊ အနန္တတန်ခိုးရှင် အရှင်မြတ်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏မိသားစုမှ လူတစ်ဦးကို ဘုရားသခင်၏ကျမ်းတော်နှင့်အညီ ပြုမူသော အဟ်လေဗိုင်သ် (အစ)သို့ စေလွှတ်ပြီး သင်တို့ကြားတွင် အကျည်းတန်သော လုပ်ရပ်ကို မတွေ့ရမချင်း ကမ္ဘာကြီးသည် ကုန်ဆုံးသွားမည်မဟုတ်ပေ။ (ထိုအရာနှင့် ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ပါလေ) ။ (24)

အလ်ကာဖီ၏ ရေဝါယသ် အရေအတွက်များ

အလ်ကာဖီ၏ ရေဝါယသ် အရေအတွက်များသည် မတူညီသော နံပါတ်များဖြင့် လာရှိထားသည်။ ယူစုဖိဗဟ်ရာနီသည် လုအ်လုအ်သုလ်ဗဲဟ်ရိုင်းန် တွင် ၁၆၁၉၉၊ ဒေါက်တာ ဟိုစိုင်းန် အလီ မဟ်ဖူးဇ် သည် အ လ်ကာဖီ၏ နိဒါန်း၌ ၁၅၁၇၆ ၊ အလ္လာမဟ် မဂ်ျလေစီသည် ၁၆၁၂၁ ၊ အချို့သူများ ဥပမာ ရှီးခ် အဗ္ဗ်ဒုရ်ရစူလ် ဂဖ်ဖှာရီသည် ၁၅၅၀၃ ဟူ၍ ရေတွက်ခဲ့ကြသည်။ ဤကိန်းဂဏန်းများ ကွာခြားချက်မှာ ဟဒီးစ်များကို ရေတွက်ပုံကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အချို့က စာရွက်စာတမ်းနှစ်ခု၊ ရေဝါယသ်နှစ်ခုဖြင့် ဖော်ပြထားသော ရေဝါယသ်ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားကြပြီး အချို့က ၎င်းကို ရေဝါယသ်တစ်ခုအဖြစ် ယူဆကြသည်။ အချို့က မခိုင်မာသည့် ရေဝါယသ်ကို ဟဒီးစ်အဖြစ် မှတ်ယူကြပြီး အချို့က ၎င်းကို ထည့်သွင်း မတွက်ထားပေ။ ထို ကွာခြားရသည့် အကြောင်းပြချက်မှာ အချို့ စာတန်းများတွင် ရေဝါယသ်များ မရှိခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ (25)

စာအုပ်ပါ ရေဝါယသ်များ၏ တရားဝင်မှု

စာအုပ်ပါ ရေဝါယသ်များ၏ တရားဝင်မှုအပေါ် အမြင်နှစ်မျိုး ရှိသည် : မိုဟဒီစေနူရီ ကဲ့သို့သော အချို့သည် ရေဂျာလီ နက္ခပ်ဆိုင်ရာ ပညာရပ် ကို လေ့လာရန် မလိုအပ်ဘဲ အလ်ကာဖီ၏ ရေဝါယသ်များ အားလုံးကို ထင်ပေါ်ကျော်ကြားသည် ဟူ၍ လက်ခံထားသည်။ ထိုသို့ဆိုရခြင်းမှာ အလ်ကာဖီစာအုပ်၏ အရိုက်အရာ၊ ပညာရှင်များ အကြား အလ်ကာဖီ စာအုပ်ရေးသားသူ၏ အရိုက်အရာ၊ ထို့အပြင် ၎င်းသည် အေမာမ်ဇမာန် ခတတာ ကွယ်ပျောက်သည့် အချိန်ကာလ၌ ရှိနေခြင်း၊ ၎င်း၏ ရေဝါယသ်များကို အေမာမ်ဇမာန်၏ ကိုယ်စားလှယ် လေးဦးဘက်မှ ဆန်းစစ်ရန် ဖြစ်နိုင်ကြောင်း စသည်တို့ကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ (26) ဆန့်ကျင်ဘက်မှာ : ပညာရှင်များမှ အချို့သူများသည်၊ ထိုသို့အကြောင်းပြချက်နျားဖြင့် ဆိုထားသည်မှာ : ကိုလိုင်နီ နှင့် အေမာမ်၏ ကိုယ်စားလှယ်များ အကြား အသွားအလာ မရှိကြပေ။ ထို့ကြောင့် ၎င်းတို့မှ ရေဝါယသ်မျာူကို မကိုးကားခဲ့ပေ။ ဤစာအုပ်အား ကိုယ်စားလှယ်များကို တင်ပြသည်ဟူ၍ စာအုပ်၏ စာအုပ်၏ နိဒါန်းတွင် လာရှိထားသည်။ အခြားတစ်ဖက်၌၊ အချို့သော ရေဝါယသ် ကိုးကားသူများ နှင့် အလ်ကာဖီ၏ ကျမ်းကိုးသည် နက္ခပ်ပညာအရ အားနည်းသည်ဟု ယူဆသောကြောင့် စာအုပ်၏ ရေဝါယသ်များကို ရေဂျာလ် နက္ခပ်ပညာ လေ့လာမှုများ မလိုအပ်ဘဲ ထည့်သွင်းစဉ်းစား၍ မရပေ။ (27)

အလ်ကာဖီ၏ အလင်းဖွင့်ဆိုရှင်းလင်းမှု

အလ်ကာဖီစာအုပ်အား ပထမ နှစ်ရာစုတွင် ပညာရှင်များမှ ဂရုပြု အလေးထားခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုစာအုပ်နှင့် ပတ်သက်ပြီး အလုပ်များစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အာဂါဘိုဇုရ်ဂေ သီဟီရာနီသည် အလ်ဂဒီးရ် စာအုပ်၌ အလ်ကာဖီ စာမုပ် တစ်အုပ်လုံး သို့မဟုတ် ၎င်း၏ အပိုင်းတစ်ပိုင်း အား အလင်းဖွင့်ဆိုရှင်းလင်းမှု ၂၇ ခု ကိုရေးသားခဲ့ပြီး စာတမ်းပြုစုမှု ၁၀ ခုကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သည်။ (28) ရှရ်ဟေကာဖီ ၊ မုလ္လာဟ် ဆွဒ်ရာ ဟီဂျရီ ၁၀၅၀ မွေးဖွား။ အလ်ဝါဖီ ဖီးဇ် ကာရှာနီ ဟီဂျရီ ၁၀၉၁ မွေးဖွား။ အရာသုလ်အူကုးလ် အလ္လာမဟ် မဂ်ျလေစီ ဟီဂျရီ ၁၁၁၀ မွေးဖွား။ ရှရ်ဟေကာဖီ ၊ မုလ္လာဟ် ဆွာလေဟ် မာဇင်န်ဒရာနီ ဟီဂျရီ ၁၁၁၀ မွေးဖွား။ ရှရ်ဟေကာဖီ ၊ မုလ္လာဟ် ခလီးလ် ကဇ်ဝီနီ (ဆွာဖီ) ဟူသော အမည်ဖြင့် ဖှာရ်စီစကား၊ (ရှာဖီ) ဟူသော အမည်ဖြင့် အာကဗီ စကားဖြင့် အလင်းဖွင့်ဆိုခဲ့သည်။ အရ်ရဝါရှဟုလ်စမာဝီယဟ် ဖီရှဲရ်ဟုကာဖီ ၊ စိုင်ယိဒ် မုဟမ္မဒ် ဘာကရ် မီးရ်ဒါမာဒ် ရေးသားထားသည်။ ရှရ်ဟေကာဖီ ၊ အမီးရ် အိစ်မာအီလ် ခါသူးန် အာဘာဒီ၊ ရေးသားထားသည်။ မင်န်ဟဂျုလ် ယကီးန် ၊ စိုင်ယိဒ် အလာအုလ်ဒီးနေ မုဟမ္မဒ် ဂိုလီစ်သာနီ ရေးသားထားသည်။ (29)

အခြားသော ဟဒီးစ်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်ခြင်း

အရေးကြီးသော ရှီအဂ် ဟဒီးစ် ရေးသားသူများ ကွယ်လွန်ခြင်း ဟဒီးစ် အရေအတွက် ရှင်းလင်းချက် အလ်မိုဟာစင်န် ၊ အဟ်မဒ် ဗင်န် မုဟမ္မဒ် ဘရ်ကီ၊ ဟီဂျရီ ၂၇၄ ၊ ဟဒီးစ်‌ေပါင်း ၂၄၀၆ ၊ ဥပဒေရေးရာနှင့် ကျင့်ဝတ်များကဲ့သို့သော အကြောင်းအရာအမျိုးမျိုးအတွက် ဇာတ်ကြောင်းပြောပြချက်များ စုစည်းမှုဖြစ်သည်။ ကာဖီ ၊ မုဟမ္မဒ် ဗင်န် ယအ်ကူးဘ် ကိုလိုင်နီ ၊ ဟီဂျရီ ၃၂၉၊ ဟဒီးစ်ပေါင်း ၁၆၀၀၀၊ ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ၊ ကိုယ်ကျင်းတရား ၊ ကျင့်ဝတ်များ နှင့် ဖိက္ကဟ် (ဓမ္မသတ်) များ ဆိုင်ရာ ဟဒီးစ် အမျိုးအစားများ။ မန်လာယဟ်ဇွရုလ်ဖကီးဟ် စာအုပ်၊ ရှီးခ်ဆုဒူက်၊ ဟီဂျရီ ၃၈၁ ၊ ဖိက္ကဟ် ဆိုင်ရာ ဟဒီးပေါင်း ၆၀၀၀ ။ သဟ်ဇီးဘုလ်အဟ်ကာမ် ၊ ရှီးခ်သူစီ ၊ ဟီဂျရီ ၄၆၀, ၊ ဖိက္ကဟ် ဆိုင်ရာ ဟဒီးပေါင်း ၁၃၆၀၀ ။ အလ်အိဘ်သီဆွာရ် ၊ ဖီးဇ်ကာရှာနီ ၊ ဟီဂျရီ ၁၀၉၁ ၊ ဟဒီးပေါင်း ၅၀၀၀၀ ၊ ထပ်ခါတစ်လဲ ဟဒီးစ်များ နှင့် ဖော်ပြချက် အချို့ကို ဖယ်ရှားခြင်း နှင့်အတူ စာအုပ်လေးအုပ်၏ ဟဒီးစ်တော်များ ပါဝင်သည်။ ဝစာအီလုလ်ရှီအဟ် ၊ ရှီးခ်ဟုရ်အာမိလီ၊ ဟီဂျရီ ၁၁၀၄ ၊ဟဒီးစ် ၃၅၈၅၀ ၊ စာအုပ်လေးအုပ်မှ ဖိက္က်ဟ် ဆိုင်ရာ ဟဒီးစ်များ နှင့် အခြားဟဒီးစ် စာအုပ်များမှ ဟဒီးစ်များ ပါဝင်သည်။ ဗေဟာရုလ်အန်ဝါရ်၊ အလ္လာမဟ်မဂ်ျလေစီ၊ ဟီဂျရီ ၁၁၁၀ ၊ ဟဒီးစ်ပေါင်း ၈၅၀၀၀ ၊ အကြောင်းအရာအမျိုးမျိုးတွင် အမ်စူမ်များ ၏ ရေဝါယသ် အများစုကို စုဆောင်းထားသည်။ မုစ်သဒ်ရကုလ်ဝစာအီလ်၊ မီရ်ဇာဟိုစိုင်းန်နူရီ ၊ ဟီဂျရီ ၁၃၂၀ ၊ ဟဒီးစ် ၂၃၅၁၄ ၊ ဖိက္ကဟ်ဆိုင်ရာ ဟဒီးစ် နှင့် ဝစာအီလုလ်ရှီအဟ် ဟဒီးစ်များ။ စဖီနသုလ်ဗဟာရ် ၊ ရှီးခ်အဘာစ်ကွမ်းမီ၊ ဟီဂျရီ ၁၃၅၉ ၊ ၁၀ အုပ်တွဲ၊ ဗေဟာရုလ်အန်ဝါက် အတွက် မာတိကာ အကြောင်းအရာများကို အက္ခရာ အစဉ်လိုက် ဖေါ်ပြထားသည်။ မုစ်သဒ်ရကု စဖီနသုလ်ဗဟာရ်၊ ရှီးခ်အလီနမာဇီ ၊ ဟီဂျရီ ၁၄၀၅ ၊ စဖီနသုလ်ဗဟာရ် အား ပြည့်စုံစွာရေးသားထားသော ၁၀ တွဲစာအုပ်။ ဂျာမေအ် အဟာဒီးစ် ရှီအဟ်၊ အာယသုလ္လာဟ် ဘုရူဂျသီ၊ ဟီဂျရီ ၁၃၈၀၊ ရှီအဟ် ဖိက္က်ဟ်ဆိုင်ရာ ဟဒီးစ်များကို အခန်းလိုက်ဖွဲ့သည်းထားသော ဟဒီးပေါင်း ၄၈၃၄၂ မီဇာနုလ်ဟိက္က်မဟ်၊ မုဟမ္မဒီ ရိန်းရှဲဟ်ရီ ၊ လက်ရှိခေတ်၊ ဟဒီးပေါင်း ၂၃၀၃၀ ၊ ဖိက္က်ဟ် မဟုတ်သည့် အကြောင်းအရာ ၅၆၄ ပါဝင်သည်။ အလ်ဟယာသ် ၊ မုဟမ္မဒ် ရေဇွာ ဟကီမီ ခိုရာစာနီ၊ လက်ရှိခေတ်၊ ၁၂တွဲ၊ ယုံကြ ်မှု နှင့် ကျင်းဆောင်မှု ဆိုင်ရာ အကြောက်းအရာမျိုးစုံဖြင့် ခေါင်းစဉ် အခု ၄၀။