ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် အီရန်အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ ထောက်ခံမှုဖြင့် အစ္စရေးကို ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ရန် 1982၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော လက်ဘနွန်ရှိ ရှီးယိုက်နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေးအဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ဤပါတီသည် အာဇာနည် စစ်ဆင်ရေးများဖြင့် အစ္စရေးကို ဆန့်ကျင်သည့် လှုပ်ရှားမှုများကို စတင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် သူသည် သူ၏စစ်တပ်အင်အားကို တိုးမြှင့်ကာ ကာတီယူရှား ဒုံးကျည်နှင့် ပြောက်ကျားစစ်ဆင်ရေးဖြင့် အစ္စရေးကို ရင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ဤပါတီ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးမှာ စိုင်ယိဒ်ဟစန်နဆ်ွရုလ္လာဟ် ဖြစ်သည်။ ၎င်းမတိုင်မီ Sobhi ဆိုဂ်ဖီသွီဖီလီး နှင့် စိုင်ယိဒ်အဘ္ဘာစ်မူစဝီ တို့သည် ဤအရိုက်အရာတွင် ရှိနေခဲ့သည်။ ယခုအချိန်အထိ ၃၃ ရက်ကြာ စစ်ပွဲအပါအဝင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်နှင့် အစ္စရေးတို့ကြား စစ်ရေးတိုက်ပွဲများစွာ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်ကို လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် စစ်ပွဲကို စတင်ခဲ့ပြီး အလ်ဝအဒုလ်ဆွာဒီက် ဟုခေါ်သော ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် စစ်ဆင်ရေးအတွင်း ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ဖမ်းဆီးရမိသော ၎င်း၏ စစ်သားနှစ်ဦးကို လွတ်မြောက်စေခဲ့သည်။ ဆီးရီးယားတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် ဆီးရီးယားအစိုးရကို ထောက်ခံသည့် အလ်သက်ဖီးရ် တပ်ဖွဲ့များကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ပါတီတွင် ယဉ်ကျေးမှု၊ လူမှုရေးနှင့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများလည်း ရှိသည်။ အလ်မေနာရ် တီဗီ ကို ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် မှပိုင်‌ပေသည်။

သမိုင်းနှင့် ဖွဲ့စည်းရခြင်း၏ အကြောင်းအရာများ

လက်ဘနွန်တွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ကို အီရာန်အစ္စလာမ္မစ် သမ္မတနိုင်ငံ၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် ၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ (1) အစပိုင်းတွင် ၎င်းသည် စီယူနီစ်ဝါဒီများ၏ သိမ်းပိုက်မှုကို နှစ်ပေါင်းများစွာ လျှို့ဝှက်စွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ 1361 ၁၉၈၄ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 20၁၁ ရက်နေ့နှင့် ညီမျှသော အီရာန်နှစ် ၁၃၆၁ ခုနှစ် အာဘားန် ၂၀ 16ရက်နေ့တွင် အဟ်မဒ်ဂျအ်ဖရ်ကဆွီးရ် သည် လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းရှိ အစ္စရေးစစ်သားများကို အာဇာနည်နေ့တွင် စစ်ဆင်ရေးပြုလုပ်ခဲ့ပြီး အများအပြားသေဆုံးခဲ့သည်။ 27 ဖေဖော်ဝါရီ ၁၆၊ ၁၉၈၅၊ အီရာန်နှစ် ၂၇ ဗဟ်မန် ၊ ၁၃၆၃ ခုနှစ်မှ အစ္စရေး နုတ်ထွက်ပြီး တချိန်တည်းတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် သည် အဟ်မဒ်ဂျအ်ဖရ်ကဆွီးရ်၏ အာဇာနည် စစ်ဆင်ရေး အတွက် တာဝန် ယူခဲ့ပြီး အစ္စရေး နှင့် ရင်ဆိုင်ရန် ၎င်း၏ အတွေးအခေါ် နှင့် ဗျူဟာ ကို တရားဝင် ကြေငြာခဲ့သည်။ (2) အစ္စလာမ္မစ်တော်လှန်ရေးအစောင့်တပ်၏ တပ်မှူးတစ်ဦးဖြစ်သည့် ဟိုစိုင်းန်ဒဟ်ကာန်၏ အဆိုအရ ၁၃၆၁ ခုနှစ်တွင် အီရာန်နှင့် အီရတ်စစ်ပွဲတွင် ဂျေရုဆလင်ကို စစ်ဆင်ရေးအပြီးတွင် အစ္စရေးက လက်ဘနွန်ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ အစ္စရေးကို ရင်ဆိုင်ဖို့ လက်ဘနွန်တပ်ဖွဲ့တွေကို လေ့ကျင့်ပေးဖို့ IRGC တပ်မှူးတစ်ဖွဲ့ကို လက်ဘနွန်သို့ စေလွှတ်လိုက်သည်။ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုများအပြင် အီရန်နှင့် ဆက်စပ်သည့် အုပ်စုများအကြား စည်းလုံးညီညွတ်မှုကိုလည်း ဖန်တီးခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်အဖွဲ့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ (3) ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ လက်ထောက် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး နအီးမ်ကာစင်မ် ၏ ပြောကြားချက်အရ အေမာမ်ခိုမီနီ သည် အဆိုပါအဖွဲ့များကို လက်ဘနွန်နိုင်ငံသို့ စစ်ရေးလေ့ကျင့်ရန် စေလွှတ်ခဲ့ကြောင်း သိခဲ့ရသည်။ သို့သာ်လည်း အစောပိုင်းတုန်း၌ အမလ်ဆိုသူ၏ လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့များ ၊ ဟစ်ဘုလ်ဒအ်ဝဟ်၊ ဘက္ကာအ် ပညာရှင်များ နှင့် အစ္စလမ်မစ်ကော်မတီတွေ စုစည်းပြီး အစ္စရေးသိမ်းပိုက်မှုကို ဆန့်ကျင်သည့် တစ်ပါတီတည်းဖွဲ့စည်းဖို့ သဘောတူညီမှုရရှိခဲ့ပြီး ၎င်း၏ အစီအစဉ်ကိုလည်း အေမာမ်ခိုမီနီ အတည်ပြုခဲ့သည်။ (4)

ဦးဆောင်မှု

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ ပထမဆုံးသော အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ်မှာ ၁၉၈၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၅ ရက်နေ့တွင် ရာထူးမှ ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသော ဆိုဘီ တာဖီလီဖြစ်သည်။ ထို့မတိုင်မီ ပါတီကို ခုနစ်နှစ်ကြာ ကောင်စီပုံစံနဲ့ ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ (5) စိုင်ယိဒ်မုဟမ္မဒ် ဟိုစိုင်းန် ဖက်ဇ်ွလုလ္လာဟ် ၊ ဆုဘ်ဟာ သွဖီလီ၊ စိုင်ယိဒ်အဘ္ဘာသ် မူစဝီ၊ စိုင်ယိဒ် ဟစန်နဆ်ွရုလ္လာဟ်၊ နအီးမ်ကာစင်မ်၊ ဟိုစိုင်ူန်ကူရာနီ၊ ဟိုစိုင်းန် ခလီးလ်၊ မုဟမ္မဒ် ရအက်ဒ်၊ မုဟမ္မဒ် ဖနီးရှ်၊ မုဟမ္မဒ် ယဇ်ဘက် နှင့် အိဗ်ရာဟီးမ်အမီးန် တို့သည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်ကို တည်ထောင်ခဲ့သူများ ဖြစ်ကြသည်။ (6) ထို့နောက်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ် မေလတွင်၊ စိုင်ယိဒ်အဘ္ဘာစ်မူစဝီသည် ဆုဟ်ဗဟ်သွဖီလီး၏ သဘောထားကွဲလွဲမှုနှင့် ဝေဖန်မှုများကြောင့် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ်အသစ် အဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ (7) ၎င်းသည် ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးလက်ချက်ဖြင့် ရှဟီးဒ် ဖြစ်သွားပြီး ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ကောင်စီမှ စိုင်ယိဒ်ဟစန်နဆ်ွရုလ္လာဟ် အား အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ (8) ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်အချို့မှာ

စိုင်ယိဒ်ဟစန်နဆ်ွရုလ္လာဟ် စိုင်ယိဒ်ဟစန်နဆ်ွရုလ္လာဟ် (၁၉၆၀ ၊ အီရာန်နှစ် ၁၃၃၈ မွေးဖွား)) သည် လက်ဘနွန်ရှိ ဟစ်ဇ်ဘိုလာအဖွဲ့၏ တတိယ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဖြစ်ပြီး ဤပါတီ၏ တည်ထောင်သူ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ (9) ၎င်းသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ ၏ အမှုဆောင်အရာ ရှိအဖြစ် အချိန်အတော်ကြာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ ဤပါတီ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းခေတ်ကာလ၌၊ အစ္စရေးသည် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် လက်ဘနွန်မှ နုတ်ထွက်ပြီး လက်ဘနွန်အကျဉ်းသားများကို လွှတ်ပေးခဲ့သည်။

စိုင်ယိဒ်အဘ္ဘာစ်မူစဝီစိုင်ယိဒ်အဘ္ဘာစ်မူစဝီ သည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ ဒုတိယမြောက် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်ဖြစ်ပြီး တည်ထောင်သူ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ဆုဗ်ဟာသွဖီလီ ကိုဖယ်ရှားပြီးနောက် 1370 ခုနှစ်တွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ (10) ယခင်က ပါလက်စတိုင်းတပ်များနှင့် အတူ အစ္စရေးကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ဖူးသည်။ ပါတီ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ၎င်း၏ သက်တမ်းသည် ကိုးလအောက်သာ ရှိသေးပြီး အစ္စရေး၏ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ (11)

ဆုဗ်ဟာသွဖီလီဆုဗ်ဟာသွဖီလီ (အီရာန်နှစ် ၁၃၂၇ တွင်မွေးဖွား) သည် လက်ဘနွန်ရှိ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ ပထမဆုံး အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဖြစ်ပြီး 1368၁၃၆၈ မှ ၁၃၇၀1370 အထိ ဤရာထူးကို ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ (12) 1377၎င်းသည် ၁၃၇၇ခုနှစ်တွင် “သောင်ရသုလ်ဂျရာအ်” အဖွဲ့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ထောက်ခံသူများသည် အစိုးရ စင်တာအချို့ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး လူအများအပြား သေဆုံးခဲ့သည်။ (13) ၎င်းသည် လက်ဘနွန်၏ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့် အီရာန်အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံတို့ကို ဝေဖန်သူဖြစ်သည်။ (14)

အမာဒ်မဂ်နီယဟ်ဟာဂ်ျရီဇ်ွဝါန် ဟုလူသိများသော အမာဒ်မဂ်နီယဟ် သည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ ထင်ရှားသော တပ်မှူးများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အစောင့်အကြပ်များကို တာဝန်ယူခဲ့ပြီး ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ၏ အထူးစစ်ဆင်ရေးများအတွက် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၎င်းသည် အစ္စရေးနှင့် ၃၃ ရက်ကြာစစ်ပွဲတွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၏ စစ်ဆင်ရေး၏ ခေါင်းဆောင်လည်းဖြစ်သည်။ (15) အစ္စရေးသည် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဒမတ်စကတ်တွင် ၎င်းအား သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ (16)

အစ္စရေးကို ရင်ဆိုင်ခြင်း

1985 ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် သည် ၁၉၈၅ခုနှစ်တွင် အစ္စရေးနှင့် ရင်ဆိုင်ရန် ၎င်း၏ အတွေးအခေါ်နှင့် ဗျူဟာကို လူသိရှင်ကြား တရားဝင်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ (17) ပထမနှစ်များတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ လှုပ်ရှားမှုများသည် အစ္စရေးတပ်များကို ဆန့်ကျင်သည့် အာဇာနည် စစ်ဆင်ရေးများ လုပ်ဆောင်ရန် အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ဤနည်းလမ်းသည် တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး စိုင်ယိဒ်အဘ္ဘာစ် မူစဝီ လုပ်ကြံခံရမှုကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ပါတီသည် ပါလက်စတိုင်းမြောက်ပိုင်းရှိ စဟ်ယူနီးစ်သ်များ အခြေချနေထိုင်ရာသို့ ကာတီယူရှား ဒုံးကျည်များကို ပထမဆုံးအကြိမ် ပစ်ခတ်ခဲ့သည်။ (18) ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့် အစ္စရေးတို့ကြား အရေးကြီးသော ဖြစ်ရပ် အချို့မှာ:

အလ်ဝအ်ဒုလ်ဆွာဒီက် စစ်ဆင်ရေး 2006၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် သမူစ် စစ်ပွဲ သို့မဟုတ် 33 ရက်ကြာစစ်ပွဲ ဟုလူသိများသော ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့် အစ္စရေး အကြား စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့် သဘောတူညီချက်ကို ဆန့်ကျင်သည့် လက်ဘနွန် အကျဉ်းသား သုံးဦးကို အစ္စရေးက မလွှတ်ပေးခဲ့သည်။ ၎င်းတို့လွတ်မြောက်မှုအတွက် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် သည် ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် စစ်ဆင်ရေးတွင် အစ္စရေး စစ်သားနှစ်ဦးကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် ၎င်း၏ သုံ့ပန်းနှစ်ဦးကို လွတ်မြောက်ရန်နှင့် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်ကို လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရန် လက်ဘနွန်ကို ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့် အစ္စရေးတို့ကြား ၃၃ ရက်ကြာ စစ်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ (19)

၁၉၉၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်း ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးသည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်အား လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် လက်ဘနွန်ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ပါတီနှင့် လူများ ဆက်ဆံရေးတွင် အကွဲအပြဲများ ဖန်တီးရန်နှင့် ခုခံမှုကို တားဆီးရန် လက်ဘနွန်အစိုးရကို ဖိအားပေးခဲ့သည်။ အဆိုပါ တိုက်ခိုက်မှုသည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်ထံမှ တုံ့ပြန်မှုကို နှိုးဆွခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၃၁ ရက်နေ့တွင် နှစ်ဖက်စလုံးက ဇူလိုင်လ သဘောတူညီချက်ကို လက်ခံခဲ့သည်။ သဘောတူညီချက်အရ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် အစ္စရေး၏ ရန်စမှုများကို ရပ်တန့်ရန်အတွက် အပြန်အလှန်အားဖြင့် ကာသယူရှား ကို အစ္စရေးသိမ်းပိုက်ထားသော ဒေသများသို့ လွှတ်တင်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ရန် သဘောတူခဲ့သည်။ (20)

ဧပြီလ ၁၉၉၆1996 တွင် ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်း ၁၉၉၆ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးသည် လက်ဘနွန်အပေါ် ဒေါသအမျက်ထွက်သည့် စစ်ဆင်ရေးများကို စတင်ခဲ့သည်။ ဤစစ်ဆင်ရေးသည် ဒုတိယနေ့တွင် စဟ်မဲရ် ဆိုသူ၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုလေးခု၊ တတိယနေ့တွင် မန်ဆူရီ လူနာတင်ယာဉ် ပြုလုပ်ခြင်း၊ သတ္တမနေ့တွင် နက်ဗ်တီယာ ဖူကွာ နှင့် ကွာနာ တို့ကို လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြင့် ကျော်ကြားလာခဲ့သည်။ တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် အဖွဲ့ဝင် ဆယ့်လေးဦး အပါအဝင် လူဦးရေ ၂၅25 ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ စစ်ဆင်ရေးသည် ဆယ့်ခြောက်ရက် ကြာမြင့်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် အစ္စရေးသည် ဧပြီလတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့် သဘောတူညီမှု ရရှိခဲ့သည်။ ဤသဘောတူညီချက်တွင် အစ္စရေးသည် အရပ်သားများကို တိုက်ခိုက်ခြင်း မပြုရန်နှင့် စစ်ရေးထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုတွင် တော်လှန်ရေး တပ်ဖွဲ့များနှင့်သာ ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် သဘောတူညီခဲ့သည်။ (21) အန်ဆွာရီယဟ် စစ်ဆင်ရေး ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် အစ္စရေးကွန်မန်ဒိုများ၏ ရေတပ်ကျူးကျော်မှုကို တန်ပြန်ရန် ၁၉၉၂၊ /၉လ၊ /၅ရက်‌ေန့တွင် အန်ဆွာရီယဟ် စစ်ဆင်ရေးကို စီစဉ်ခဲ့ပြီး ဆဟ်ယူနီးစ်သ်ဝါဒီသမား ၁၇ ဦး သေဆုံးကာ အချို့ ဒဏ်ရာရစေခဲ့သည်။ (22)

ခုခံရေး အကျဉ်းသားများ လွတ်မြောက်ရေး

        လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းမှ အစ္စရေးတပ်များ ဆုတ်ခွာပြီးနောက်၊ မုဆွ်သွဖှာ ဒီရာနီ နှင့် ရှီးခ်အဗ္ဗ်ဒုလ်ကရီးမ် အြိဗိုင်းဒ် ကဲ့သို့သော ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် တပ်ဖွဲ့အချို့သည် အစ္စရေးအကျဉ်းထောင်များတွင် ရှိနေခဲ့သည်။ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် ၂၀၀၀ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးစစ်သား သုံးဦးကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး ဘေရွတ်တွင် အစ္စရေး ဗိုလ်မှူးကြီးတစ်ဦးကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ ထိုလူများကို ပို့ဆောင်ခြင်းအတွက် အစ္စရေးက လက်ဘနွန်နှင့် ပါလက်စတိုင်း ၄၀၀ အများအပြားကို လွှတ်ပေးခဲ့ပြီး အာဇာနည် ၅၉ ဦး၏ ရုပ်အလောင်းများကို လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။ ပျောက်ဆုံးနေသူ ၂၄ ဦး၏ ကံကြမ္မာကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီး လက်ဘနွန်နယ်စပ်တွင် သူစိုက်ပျိုးထားသည့် မိုင်းမြေပုံကို လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။ အရောင်းအဝယ်သည် ဇန်နဝါရီ ၂၉ နှင့် ၃၀၊ ၂၀၀၄ တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ (23)

        ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာသည် ၃၃ ရက်ကြာ စစ်ပွဲအပြီးတွင် ကျန်ရှိသည့် လက်ဘနွန်အကျဉ်းသားများကို အစ္စရေးနှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းကာ ဂျာမနီကို ဖျန်ဖြေပေးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ၃၃ ရက်ကြာ တိုက်ပွဲတွင် အာဇာနည်များ၏ ရုပ်အလောင်းများနှင့် မော်ရိုကိုပွဲစား၏ ရုပ်အလောင်းနှင့် ၎င်း၏အဖွဲ့ဝင် ၁၂ ဦးပါ အဖွဲ့အပါအဝင် လက်ဘနွန်နှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့၏ ကျန်ရှိသော အာဇာနည်များ၏ ရုပ်အလောင်းများကို အစ္စရေးထံမှ လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။ (24)

ISIS (ဒါအီရှ်)ကို ဆန့်ကျင်ရန် ဆီးရီးယား၌ ရှိနေခြင်း

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် ISIS (ဒါအီရှ်) ကို ဆန့်ကျင်သည့် ဆီးရီးယားအစိုးရနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဆီးရီးယားတွင် မငြိမ်မသက်ဖြစ်ပြီးနောက် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် သက်ဖီးရ် ကို တိုက်ခိုက်ရန် ဆီးရီးယားစစ်တပ် နှင့်အတူ တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ (25) အလ်ကဆွီးရ် လွတ်မြောက်မှုသည် ဆီးရီးယားတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ အရေးအကြီးဆုံး အောင်ပွဲများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ (26)

နိုင်ငံရေး လှုပ်ရှားမှုများ

        ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် လက်ဘနွန် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပထမဆုံး ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး ပါလီမန်တွင် ဆယ့်နှစ်နေရာ အနိုင်ရခဲ့သည်။ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် လက်ဘနွန်ပါလီမန်တွင် အမတ်နေရာ ၁၂၈ နေရာအနက် ၁၂ နေရာ အနိုင်ရခဲ့သည်။ (27) ၂၀၀၅ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် သူသည် အမဲလ် လှုပ်ရှားမှုကို ရရှိခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့တွင် ၂၃ နေရာစလုံးကို လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းတွင် ဆယ့်လေးနေရာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး မုဟမ္မဒ်ဖီးစ် ကို ရေ နှင့် စွမ်းအင်ဝန်ကြီးအဖြစ် အစိုးရအဖွဲ့ထံ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ (28) ၂၀၀၅ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် သည် မတ်လ ၈ အဖွဲ့များတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ဟရီးရီး လုပ်ကြံခံရမှုနှင့်အတူ တစ်ချိန်တည်းတွင် လက်ဘနွန်နိုင်ငံရေး နယ်ပယ်တွင် ကွဲပြားမှုအသစ်များ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မတ်လ ၈ ရက် အဖွဲ့ကို ဘေရွတ်မြို့တွင် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် လူထုစုဝေးပွဲအပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေး၊ ဆီးရီးယားကို ထောက်ခံမှုနှင့် အစ္စရေးကို ခုခံမှုတို့ ပြီးနောက် ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် အမဲလ်ပါတီ နှင့် ခရစ်ယာန်ပါတီ တို့မှ ဆင်းသက်လာသော ရှေ့တန်းအဖွဲ့သားများ စုပေါင်းထားသည့် မဟာမိတ် ၌ နောက်ပိုင်းတွင် လက်ဘနွန် အစ္စလာမီစ် အဖွဲ့အစည်း၊ အစ္စလာမ္မစ် သောင်ဝ်ဟီးဒ်လှုပ်ရှားမှု (အဟ်လေစွန္နသ်) နှင့် လက်ဘနွန် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (ဒရူဇီ) ကဲ့သို့သော အခြား ဖြစ်စဉ်ရေးတ့်မှ ပါဝင်ပူး‌ေပါင်းလာခဲ့သည်။ (29) အမေရိကန်၊ ပြင်သစ်၊ ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား နှင့် အီဂျစ်တို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံများ၏ ပံ့ပိုးကူညီမှုဖြင့် မတ် ၁၄ ရက် လှုပ်ရှားမှုကို လက်ဘနွန်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဆီးရီးယားမှ လက်ဘနွန်မှ ထွက်ခွာရန်နှင့် တော်လှန်ရေး လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ အဘ်မုစ်သက္က်ဘီလ် တပ်များ (စွန္နီ)၊ အလ်ကသာအီဘ် ပါတီ နှင့် လက်ဘနွန်တပ်များ (ခရစ်ယာန်) တပ်ဖွဲ့များနှင့် လက်ဘနွန်၏ တိုးတက်သော လက်ရှိ ဆိုရှယ်လစ် (ဒရူဇီ) တို့သည် ဤအဖြစ်အပျက်ကို ထောက်ခံသည့် အဓိက အုပ်စုများ ဖြစ်သည်။ (30)

လူမှုရေး လှုပ်ရှားမှုများ

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ အာရုံစိုက်မှုသည် အစ္စရေး၏ ရန်လိုမှုကို တွန်းလှန်ရန် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ပါတီတွင် လူမှုရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုများ ရှိပြီး ၎င်းတို့အနက်မှ အချို့မှာ- အစ္စရေး၏ မတရားခြင်း ကျူး‌‌ေကြာ်မှုများ နှင့် သဘာဝဘေး အန္တရာယ်များကြောင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများကို ပြန်လည်ပြုပြင်ဖို့ရန်အတွက် ပြုပြင်မွန်းမံရေး ပရဟိတအဖွဲ့ကို ဖွဲ့သည်းခြင်း ၁၉၈၈ မှ ၁၉၉၁ ခုနှစ်အထိ ဘေရွတ်မြို့ ဟူမဟ်ရပ်ကွက်တွင် အမှိုက်များကို စုဆောင်းခြင်း။ ဘေရွတ်မြို့ ၏ တောင်ဘက် အစွန်းသို့ သောက်သုံးရေများ ထောက်ပံ့ပေးခြင်း။ စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းများ အစ္စလာမ့် ကျန်းမာရေးအသင်းနှင့် မြောက်မြားစွာသော ဆေးဘက်ဆိုင်ရာဌာနများ နှင့် ဆေးရုံများကို တည်ထောင်ခြင်း။ ကျောင်းသားများအား ပညာရေးနှင့် လေ့ကျင့်ရေး ဝန်ဆောင်မှုများ ပေးအပ်ခြင်း။ အာဇာနည် မိသားစုများကို ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် အာဇာနည် ဖောင်ဒေးရှင်းအား တည်ထောင်ခြင်း။ အစ္စလာမ့် ကုသိုလ်ဖြစ် ကယ်ဆယ်ရေး ကော်မတီတစ်ခု ဖွဲ့စည်းပြီး ဆုံးရှုံးခဲ့ရသူများကို ပံ့ပိုးကူညီရန်အတွက် ဖြစ်သည်။ (31)

စာနယ်ဇင်းများ

အလ်မိနာရ် တီဗီလိုင်း၊ ၁၉၉၁ 1991 ခုနှစ်တွင် အလ်မိနာရ် တီဗီကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ အလ်နူရ် ရေဒီယို (http://www.alnour.com.lb) (၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်)) အလ်အဟ်ဒ် အပတ်စဉ် အစီအစဉ် (http://www.alahednews.com.lb) (32) ကာဝမ် ဝဘ်ဆိုဒ် http://qawem.org တောင်ပိုင်းလက်ဘနွန်ဝဘ်ဆိုဒ် http://www.southlebanon.org ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ၏ Media Communications Unit ဝဘ်ဆိုဒ် http://www.mediarelations-lb.org ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် သည် မီလီသာ ဧရိယာရှိ ၎င်း၏ အခြေစိုက် စခန်းများထဲမှ တစ်ခုကို ပြတိုက်တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ (33)

ထောက်ခံသူများနှင့် ဆန့်ကျင်သူများ

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် ထောက်ခံသူများရှိသည်။ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်ကို အရေးအကြီးဆုံး ထောက်ခံသူများမှာ အီရန်နှင့် ဆီးရီးယားတို့ ဖြစ်သည်။ ရုရှားက ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ကို တရားဝင် လူမှုရေး နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်း အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ (34) အီရန်သည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် တည်ထောင်ရေးနှင့် ၎င်း၏တပ်ဖွဲ့များ၏ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ (35) အီရန်သည် လက်ဘနွန်တွင် အစ္စရေးကျူးကျော်မှု အပျက်အစီးများကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန်အတွက် လက်ဘနွန် ပြန်လည် တည်ဆောက်ရေး ဌာနချုပ်ကိုလည်း ထူထောင်ထားသည်။ (36) သို့သော်လည်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ အာရဗ်နိုင်ငံများ၏ ပြည်ထောင်စု၊ ပါရှန်ပင်လယ်ကွေ့ နိုင်ငံများ၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကောင်စီ စသည်တို့သည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် သို့မဟုတ် ၎င်း၏စစ်တပ်ကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် ကြေညာထားသည်။ (37) အစ္စရေး၏ သိမ်းပိုက်မှုနှင့် ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ခုခံခြင်းအပြင် အစ္စရေးကို ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ရန် လက်ဘနွန်စစ်တပ်၏ စစ်ရေး မစွမ်းဆောင်နိုင်မှုသည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်သည် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်း မဟုတ်ကြောင်း နှင့် လက်နက်များ ဆက်လက် ထားရှိသင့်သည် ဟု ယုံကြည်သူများအတွက် အကြောင်းရင်းများထဲတွင် ပါဝင်သည်။ (38)

ရေးသားထားသည့် စာအုပ်များ

ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် နှင့်ပတ်သက်ပြီး စာအုပ်များ ရေးသားထားသည်။ ၎င်းတို့အနက် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် စာအုပ်သည် လက်ဘနွန်၏ အနာဂတ်နှင့် ခုခံမှုဆိုင်ရာ အတွေ့အကြုံ၊ လက်ဘနွန်ရှိ ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ် ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သည့် နအီးမ်ကာစင်မ်မှ ဖြစ်သည်။ ဤစာအုပ်သည် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်၏ သမိုင်း၊ ရည်ရွယ်ချက်များနှင့် လှုပ်ရှားမှုများကို ထင်ဟပ်စေသည်။ (49) ဤစာအုပ်ကို “လက်ဘနွန် ဟစ်ဇ်ဘုလ္လာဟ်မူဝါဒ၊ အတိတ် နှင့် အနာဂတ်” ခေါင်းစဉ်အောက်တွင် ဖှာရ်စီဘာသာသို့ ပြန်ဆိုထားသည်။ (40)