ပထမဦးဆုံးမွတ်စ်လင်မ်

ပထမဦးဆုံးမွတ်စ်လင်မ် (အာရဗီ-أول المسلمين ) ဆိုသည်မှာ တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ) အား အီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သော ပထမဦးဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံး မွစ်လင်မ် ဖြစ်ခြင်းသည် ဂုဏ်ယူစရာတစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ ရှီအာများသည် ခတီဂျာသခင်မကို ပထမဦးဆုံး အိစ္စလာမ် လက်ခံသည့် အမျိုးသမီး၊ အေမာမ်အလီ(အစ) ကို ပထမဦးဆုံး အိစွစလာမ် လက်ခံသည့် အမျိုးသား ဟု လက်ခံထားကြသည်။ ဤအကြောင်းအရာသည် စွန္နီသမိုင်းကျမ်းကိုးကားများ၌ လာရှိထားသည်။

အဲဟ်လေစွန္နသ်၏ အချိုကျမ်းကိုးကားများ၌ အဘူဘက်ရ်အား ပထမဆုံးမွစ်လင်မ် ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ရှဖိအာသမိုင်းသုတေသီဖြစ်သူ ရစူလေဂျအ်ဖရီယာန်သည် ထိုသိုပြောဆိုထားသည့်အရာများသည် သမိုင်းအထောက်အထားမရှိဘဲ မွစ်လင်မ်များအကြား ဘာသာရေးပဋိပက္ခ ဖြစ်စေရန်အတွက်သာ ဖြစ်သည်ဟု လက်ခံထားသည်။

ရာထူးနှင့် အရေးပါမှု

ပထမမွတ်စ်လင်မ် ဆိုသည်မှာ တမန်တော်မြတ်ကြီးအား ပထမဆုံးအီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သောသူဟု ဖော်ညွှန်းထားသည်။ ပထမဦးဆုံး မွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်ခြင်းမှာ ဂုဏ်အသရေနှင့် မြင့်မြတ်မှုရှိသည်ဟု သတ်မှတ်ခံရသည်။ အချိုကျမ်းကိုးကားများအရ တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ)သည် အေမာမ်အလီ(အစ) ၏ ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်ခြင်းကို ၎င်းအတွက် သာလွန်မြင့်မြတ်မှုရှိသည်ဟု သိထားလေသည်။ ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်သည်ဟု ကျွေးကျော်ထားသောအချို ဆွဟာဘာများသည်လည်း ဤအကြောင်းအရာနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဂုဏ်ယူမှုရှိကြပေသည်။

ခတီဂျာ(စ)သည် ပထမဆုံး မွတ်စလင်အမျိုးသမီးဖြစ်သည်။

ခတီဂျာ(စ)သည် ပထမဆုံး မွတ်စလင်အမျိုးသမီးဖြစ်ခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ သမိုင်းပညာရှင်များအကြား သလဘာထားကွဲပြားမှုမရှိပေ။ ၎င်းတိုအနက်မှ အချိုသည် ခတီဂျာသခင်မအား ပထမဆုံးမွတ်စ် င်မ် ( အမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီး) ဟူ၍လည်း ဖော်ပြထားသည်။ အဲဟ်လေစွန္နသ် ၏သမိုင်းပညာရှင် အိဗ်နေအစီးရ်သည် ခတီဂျာသခင်မသည် တမန်တော်မြတ် (ဆွ) ကို ပထမဆုံးအီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သူဖြစ်သည် ဟုသိထားသည်။ တတိယရာစု၏သမိုင်းပညာရှင် အဟ်မဒ်ဗင်န် အဘီယအ်ကူးဘ် ၏အဆိုအရ ခတီဂျာသခင်မ သည် ပထမဆုံးအီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သောအမျိုးသမီးဖြစ်ပြီး အေမာမ်အလီ(အစ)သည် တမန်တော်မြတ် (ဆွ)ကို အီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သောပထမဆုံးအမျိုးသားဖြစ်သည်။ တမတိတမတိတော်

အေမာမ်အလီ(အစ)သည် ပထမဆုံးအီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သောအမျိုးသားဖြစ်သည်။

ရေဝါယသ်များအရ တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ) သည် အေမာမ်အလီ(အစ)အား ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်မ်၊ ပထမဆုံးမိုအ်မင်န် နှင့် တမန်‌ေတာ်မြတ်အား ပထမဆုံးထောက်ခံသူ ဖြစ်ငည်ဟု ချီးကျူးထားလေသည်။ ရှီးခ်သူစီးသည် အေမာမ်ရေဇွာ(အစ) ထံမှကောက်နုတ်ထားသည့် ရေဝါယသ်၌ အေမာမ်အလီ(အစ)အား တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ)ကို ပထမဆုံးအီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်သူ ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ညွှန်းထားသည်။ ရှီအာများသည် အေမာမ်အလီ(အစ) သည် ပထမဆုံးမတ်စ်လင်မ် ဖြစ်ကြောင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး အားလုံးသဘောတူညီမှု ရှိကြပေသည်။ အီမာမ်အလီ (အ.စ.) သည်လည်း ၎င်းသည် အစ္စလာမ်ကို ပထမဆုံးလက်ခံသူ၊ ပထမဆုံး မွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်ကြောင်းလကို ၎င်း၏ မိန့်ခွန်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

အလ္လာမဂ်မဂ်ျလေစီ နှင့် ဟိုစိန် ဗင်န် ဟမဒါန်း ခဆွီဘီ တိုသည် လေးရာစု၏ ရှီအာစာရေးဆရာများဖြစ်ကြပြီး ၎င်းတိုသည် အေမာမ်အလီ(အစ) အား ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်မ် ဖြစ်သည်ဟု လက်ခံထားကြသည်။ ထိုအတူ မိာဟမ္မဒ် ဗင်န် ဂျရီးရ် သွီဘ်ရီ ရှမ်စိုဒီးန်နေဇိုဟိုဘီး နှင့် အခြားသူများ အဲဟ်လေစွန္နသ်မှ သမိုင်းသုတေသီများသည် အေမာမ်အလီ(အစ)အား ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်သည် ဟူ၍ကိုးကားဖော်ပြگزارش‌های دیگرသည်။

အခြားသော ကိုးကားကိုးကားဖော်ပြချက်များ

အဲဟ်လေစွန္နသ်အချို၏ ဖော်ပြချက်များအရ အဘူဘက်ရ် သိုမဟုတ် ဇိုင်ဒ် ဗင်န် ဟာရီစ် တိုဘသည် ပထမဆုံး မွတ်စ်လင်များ ဖြစ်ကြသည်။ အဲဟ်လေစွန္နသ်၏ သမိုင်းသုတေသီဖြစ်သူ မက္က်ရေဇီး သည် ( အင်မ်သာအွလ်အက်စ်မာအ်) ဟူသောစာအုပ်၌ အဘူဘက်ရ်သည် တမန်တော်မြတ်ကြီးအား ထောက်ပံ့ကူညီရန် ပထမဆုံး မွတ်စ်လင်မ် ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ အိဗ်နေဟဂျဲရ် သည် ( အလ်အိဆွာဘဟ်) ဟူသောစာအုပ်၌ ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်ကို ကလေးများအနက်မှ အေမာမ်အလီ(အစ) ၊အမျိုးသမီးများအနက်မှ ခတီဂျာသခင်မ၊ အမျိုးသားများအနက်မှ အာဇာဒ် ဟူ၍ဖော်ပြထားသည်။ မိုဟမ္မဒ် ဗင်န် ဂျရီးရ် သွီဘ်ရီး သည် မိုဟမ္မဦ် ဗင်န် စအ်ဒ်မှ ကောက်နုတ်ထားသည်မှာ အဘူဘက်ရ်သည် လူအယောက် ၅၀ မွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်ပြီးမှ အိစ္စလာမ်ဘာသာသို ကူးပြောင်းလာခဲ့သည်။

ရှီအာသမိုင်းသုတေသီဖြစ်သူ ရစူလေဂျအ်ဖရီး၏‌ ပြောကြားချက်အရ အချိုသူများသည် အဘူဘက်ရ်အား ပထမဆုံးမွတ်စ်လင်မ်ဟု လက်ခံထားခြင်းသည် သမိုင်းအထောက်အထား အလျင်းမရှိပေ။ ထိုသိုလက်ခံထားရခြင်းမှာလည်း မွတ်စ်လင်မ်များအကြား ဂိုင်းဂဏ္ဌဆိုင်ရာ အချင်းချင်း ပဠိပခ ဖြစ်ရန်သာ ဖြစ်ပေသည်။

အိစ်လာမ်လက်ခံကြသူများ အစဉ်လိုက်

အဲဟ်လေစွန္နသ် သမိုင်း‌သုတေသီဖြစ်သူ အိဗ်နေအစီးရ် သည် ခတီဂျာ(စ) ၊ အေမာမ်အလီ(အစ) ၊ ဇိုင်ဒ် ဗင်န် ဟာရီစ် နှင့် အဘူဘက်ရ် ။ ၊ အလ္လာမဟ်မဂ်ျလေစီ သည် အေမာမ်အလီ(အစ) ၊ ခတီဂျာ(စ) နှင့် ဂျအ်ဖဲရ် ဗင်န် အဘီသွာလီဘ် တိုအား အစဉ်လိုက်အားဖြင့် တမန်တော်မြတ်ကြီး(ဆွ) ကို ပထမဆုံး အီမာန်သက်၀င်ယုံကြည်ကြသူများဖြစ်သည် ဟုဖော်ပြထားပေသည်။။