ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်
ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် ဖီရှဲရ်ဟိ သဂ်ျရီးဒုလ် အိအ်သီကာဒ် စာအုပ်သည် ၊ ရှီအဟ် သီအိုလောဂျီ ဆိုင်ရာ စာအုပ်များ အနက်မှ ဖြစ်ပြီး ၊ အလ္လာမဟ်ဟီလ္လီ သည် အရ်ဗီ ဘာသာစကားဖြင့် ရေးသားထားသည်။ ဤစာအုပ်သည် ခဝါဂျေဟ် နဆ်ွရုလ်ဒီးနေ သူစီ ရေးသားသော သဂ်ျရီးဒုလ် အိအ်သီကာဒ် စာအုပ်အတွက် ပထမဆုံးနှင့် အကောင်းဆုံး ဝေဖန်ချက်စာအုပ် ဖြစါသည်ဟု ယူဆထားကြသည်။ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် သည် ဒဿန အကြောင်းအရာ၌ တည်ရှိခြင်း နှင့် သဘောသဘာဝ အကြောင်းအရာတို့ဖြင့် အစပြုထားပေသည်။ ထို့နောက် အေမာမီယဟ် တို့၏ ယုံကြည်ချက်ပိုင်းဆိုင်ရာ မူလအခြေခံအုတ်မြစ်ကို တစ်ပါတည်းအရှင် အကြောင်းအရာ မှ စ၍ ကေယာမသ် အကြောင်းအရာအထိ ဖော်ပြထားသည်။ ဤစာအုပ်သည် စာသင်ကျောင်းများ၏ ပြဌာန်းစာအုပ်များထဲမှဖြစ်ပြီး ၎င်းတွင် ရှင်းလင်းချက်များနှင့် မှတ်စုများစွာကို ရေးသားထားသည်။
စာရေးသူ
ဟစန် ဗင်န် ယူစုဖ် ဗင်န် မိုသွဟ်ဟဲရ် ဟီလ္လီ ( ဟီဂျရီ ၆၄၈- ၇၂၆) အလ္လာမဟ်ဟီလ္လီ ဟူ၍ ကျော်ကြားပြီး ၊ ဟီဂျရီ ရှစ်ရာစု၏ ဖက္ကီးဟ် ၊ သီအိုလောဂျီ ပညာရှင် တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ (1) ၎င်းသည် များစွာသော စာအုပ်များ ဥပမာ ဖိက္ကဟ် ၊ အူစူလ်၊ အကာအီဒ်၊ ဒဿန နှင့် မန်သီက္က် ဟူသော စာအုပ်များကို ရေးသားခဲ့သည်။ (2) ၎င်းတို့အနက်မှ မနာဂိဂျွလ်ယကီးန် ဖီ အူစူလိလ် ဒီးန် ၊ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်၊ နဟ်ဂျွလ်ဟက္က်၊ ကရှ်ဖုလ်ဆွီဒ်က္က် ၊ ဘာဘုလ်ဟာဒီယုလ်အရှဲရ်၊ ခုလာစသုလ် အက်ဝါလုလ် ဖီ မအ်ရိဖသိလ်ရိဂျာလ် နှကါ့ ငျဝါဟိရုလ်နဇွီးဒ် တို့ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ကြီးမြတ်မှု နှင့် အတွေးအခေါ်များကြောင့် အာယသုလ္လာဟ် ဟု ခေါ်တွင်ခံရသော ပထမဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် လူသိများသည်။ (3) ၎င်း၏ ဆွေးနွေးငြင်းခုံမှုများနှင့် စာအုပ်များကြောင့် စုလ်သွာန် မုဟမ္မဒ် ခိုဒါဗန်ဒေဟ် သည် ရှီအာဖြစ်လာပြီး အီရန်တွင် ရှီအာဘာသာကို လူသိများစေခဲ့သည်။ (4)
ရေးသားရခြင်း၏ အကြောင်းအရင်း
အလ္လာမဟ်ဟီလ္လီသည် ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်၏ နိဒါန်း၌ ၊ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် ရေးသားရခြင်း၏ အကြောင်းအရင်းကို ခဝါဂျေဟ်နဆ်ွရုလ်ဒီးနေသူစီ ၏ သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သေကာဒ် စာအုပ်မှ မရှင်းလင်းသည့် အကြောင်းအရာများကို ရှင်းလင်းဖွင့်ဆိုရန် ဖြစ်သည်ဟူ၍ ဖေါ်ပြထားသည်။ အကြောင်းမှာ ၎င်း၏ အဆိုအရ သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သေကာဒ် စာအုပ်သည် ဓမ္မရေးရာကိစ္စရပ်အားလုံးကို ခြုံငုံပြီး အဓိပ္ပါယ်များစွာပါဝင်သော်လည်း ၎င်းတွင် အလွန်တိုတောင်းသောစာသားပါရှိသည်။ ယင်းကြောင့် စာပေလေ့လာ သင်ယူဆည်းပူးသူတို့သည် ပညာရပ်၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်များကို နားမလည်နိုင်အောင် ဖြစ်ခဲ့ရသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ (5)
စာအုပ်၏ အရေးပါမှု
ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် စာအုပ် သည် စာသင်ကျောင်းများနှင့် ပညာရှင်များ၏ အထူးအရေးပါသော စာအုပ်များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ (6) ဤစာအုပ်သည် သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် ၏ အခြားရှင်းပြချက်များထက် သာလွန်သည်- တစ်ခုမှာ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်သည် သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ်၏ ပထမဆုံး အလင်းဖွင့်ဆိုသာ့် စာအုပ်ဖြစ်ပြီး နောက်တစ်ချက်မှာ ၎င်း၏စာရေးဆရာသည် သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် စာရေးဆရာ၏ ကျောင်းသားတစ်ဦး ဖြစ်သည်ဟု ဆိုထားသည်။ (7) ဟစန်ဇာဒေ့ဟ် အာမိုလီ၏ အဆိုအရ၊ သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် စာအုပ်သည် သီအိုရီဆိုင်ရာ စာအုပ်များ၏နိယာမဖြစ်ပြီး ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်သည် ၎င်း၏ပထမဆုံးနှင့် အကောင်းဆုံး အလင်းဖွင့်ဆိုထားသည့် စာအုပ်ဖြစ်သည်။ (8) ၎င်းသည် ဖှာဇွီလ်ကူရှေကီ ထံမှ ကိုးကားဖော်ပြထားသည်မှာ အကယ်၍ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် မရှိခဲ့ပါက ၊ သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် စာအုပ်အား ကောင်းစွာ နားလည်မည် မဟုတ်ပေ။ (9) အလ်ဂဒီးရ် စာအုပ်ရေးသူ အာဂါဘိုဇိုရ်ဂေ သီဟီရာန်နီ သည်လည်း သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် အား အလင်းဖွင့်ဆိုသူများ အနက်မှ ဖြစ်သူ ရှမ်စိုဒီးနေအိဆ်ွဖှာဟာနီ ၏ ကိုးကားချက်အရ၊ ဖော်ပြထားသည်မှာ အကယ်၍ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် မရှိခဲ့ပါက ၊ မည်သူမှ သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် ကို အလင်းဖွင့်ဆိုနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ (10)
စာအုပ်ပါ အကြောင်းအရာ နှင့် စာအုပ်တည်ဆောက်ပုံ
ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် စာအုပ်သည် သီးသန့် ဒဿနပိုင်းဆိုင်ရာ၌လည်း တည်ရှိမှု ၊ မတည်ရှိမှု နှင့် -- အကြောင်းတို့ကို ဆွေးနွေးခဲ့ပြီး သီအိုရီဆိုင်ရာ တို့တွင် တစ်ပါးတည်းတည်ရှိခြင်း မှစ၍ ကေယာမသ် နေ့အထိ အကြောင်းအရာများကို ဖော်ပြထားပေသည်။ ဤစာအုပ်တွင် အပိုင်းခြောက်ပိုင်းပါဝင်ပြီး တစ်ခုစီတွင် “မက္က်စဒ်” ဟုခေါ်သည်။ အချို့ကဏ္ဍများတွင် အခန်းများစွာပါဝင်ပြီး ဤကိစ္စရပ်တစ်ခုစီကို ဆွေးနွေးထားသည်။ ေယဘူယျ အကြောင်းအရာ - အခန်းသုံးခန်းပါဝင်သည်- တည်ရှိမှု၊ မတည်ရှိမှု၊ ၎င်း၏ သဘောသဘာဝနှင့် နည်းလမ်းများ၊ အကြောင်းတရား နှင့် အကျိုးတရား တို့ဖြစ်သည်။ ဂျဝါဟီရ် နှင့် အအ်ရာဇ် ၊ အခန်းငါးခန်း ပါဝင်သည်။ ဂျဝါဟီရ်၊ ရုပ်ခန္ဓာ ၊ ရုပ်ခန္ဓာ၏ ဥပဒေသများ၊ ရုပ်လွန် ဂျဝါဟီရ်၊ အအ်ရာဇ်။ ဖန်းဆင်းရှင်အား သက်သေပြုခြင်း ၊ အခန်းသုံးခန်း ပါဝင်သည်။ ဖန်ဆင်းရှင်တည်ရှိမှု၊ ဖန်ဆင်းရှင်၏ ဂုဏ်ရည်လက္ခဏာများ ၊ ဖန်ဆင်းရှင်၏ စွမ်းဆောင်မှုများ။ နဗူဝသ် ၊ ဤအခန်း၌၊ နဗူဝသ် နှငါ့ပတ်သက်ပြီး အကြောင်းအရာ ခုနှစ်ခုကို ဖော်ပြထားသည်။ ၎င်းတို့မှာ၊ ဗေအ်စသ်၏ အရေးကြီးမှု၊ အပြစ်ကင်းစင်မှု၏ အရေးကြီးမှု၊ တမန်တော်များကို မှန်ကန်စွာ သိရန် နည်းလမ်းများ၊ တမန်တော် မုဟမ္မဒ်(ဆွ) ၏ နဗူဝသ်။ အေမာမသ်၊ ဤအခန်း၌၊ အကြောင်းအရာ ကိုးခုကို ဖော်ပြထားသည်။ အရှင်မြတ်ဘက်မှ အေမာမ်အား မဖြစ်မေန သတ်မှတ်ပေးရခြင်း၊ အေမာမ်များ မဖြစ်မေန အပြစ်ကင်းစင်ရခြင်း ၊ အေမာမ်များ မဖြစ်မနေ သာလွန်မြင်းမြတ်မှု ရှိရခြင်း၊ အေမာမ်အား မဖြစ်မနေ သတ်မှတ်ပေးခြင်း၊ တမန်တော်မြတ် (ဆွ) နောက်ပိုင်း မစိုင်းမတွ ဆက်ခံသည့် အေမာမ်အလီ(အစ) အေမာမသ်၊ အခြားသော ဆွဟာဘာများထက် အေမာန်အလီ (အစ) ၏ သာလွန်မြင့်မြတ်မှု ရှိခြင်း၊ အေမာမ် ၁၂ ပါး၏ အေမာမသ် အရိုက်အရာ။ မအာဒ် ကေယာမသ်နေ့ ၊ ဆယ့်ခြောက်ခန်းပါဝင်ပြီး ယင်းမှ အချို့ အခန်းများမှာ ၊ တမလွန်၏ ဖြစ်နိုင်ခြေ၊ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရှင်သန်ထမြောက်ခြင်း၊ اخلاط و تکفیری ရှဖှာအသ်၊ သောင်ဗဟ်၊ ကဗဲရ်အဇာဘ်။ (11)
အလင်းဖွင့်ဆိုခြင်း၊ မှတ်စုများ နှင့် ဘာသာပြန်များ
သဂ်ျရီးဒုလ်အိအ်သိကာဒ် အား လေ့လာဖော်ပြချက်အရ၊ ၎င်း၌ အလင်းဖွင့်ဆိုမှုများ ၊ မှတ်စုများစွာ ရှိပေသည်။ ၎င်းတို့မှာ၊ စိုင်ယိဒ် အဘုဘ်ကာစင်မ် ဗင်န် ဟိုစိုင်းန် ရဇွဝီ ကွမ်းမီ ဟာအိရီ လာဟူရီ နကဝီ (ဟီဂျရီ ၁၃၂၄ ကွယ်လွန်) ၏ မှတ်စုများ၊ မီရ်ဇာ အဗ္ဗ်ဒုရ်ရဇာက် ဗင်န် အလီ ရဇွာ မိုဟဒီးစ်ဟမေဒါနီ (ဟီဂျရီ ၁၃၈၁ ကွယ်လွန်) ၏ မှတ်စုများ၊ အသ်သအ်လီကာသ် အလာ ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် ၊ ဟစန် ဟစန် ဇာဒေဟ်အာမိုလီ ရေးသားထားသည်။ သောင်ဇီးဟုလ်မိုရာဒ် ဖီ ရှဲရ်ဟေ ကရှိဖြလ်မိုရာဒ် ၊ စိုင်ယိဒ် ဟာရှင်မ် ဟိုစိုင်းနီ သီဟီရာနီ ( ဟီဂျရီ ၁၄၁၂ ကွယ်လွန်) မှဖြစ်သည်။ စိုင်ယိဒ်မိုဟမ္မဒ် ဟာရှင်မ် ရောင်ဇွာသီ ၏ မှတ်စာများ သအ်လီကသွန် အလာ ရှဲရ်ဟိလ် သဂ်ျရီးဒုလ်အလာမဟ်၊ ဟာဖီစ် ဘရှီးရ် နဂျဖီ (ဟီဂျရီ ၁၃၆၁ မွေးဖွား) မှ ဖြစ်သည်။ သအ်လီးကသွန် အလာ ကရှ်ဖုမိုရာဒ် ဖီ ရှဲရ်ဟေ သဂ်ျရီးဒ်၊ အိဗ်ရာဟီးမ် မူစဝီ အဘ်ဟရီ ဇန်ဂျာနီ ( ဟီဂျရီ ၁၃၄၄ မွေးဖွား) မှဖြစ်သည်။ ကရှ်ဖုမိုရာဒ်၏ ဘာသာပြန် နှင့် အလင်းဖွင့်ဆိုမှု၊ အဘုလ် ရှအ်ရာနီ (ဟီဂျရီ ၁၃၉၃ မွေးဖွား) မှဖြစ်ပြီး ဖှာရ်စီစကားဖြင့် ရေးသားထားသည်။ ရှဲရ်ဟေကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်၊ အလီ မုဟမ္မဒီ (ဟီဂျရီ ၁၃၇၇ မွေးဖွား) မှ ဖြသ်ပြီး အရဗီ စကားဖြင့် ရေးသားထားသည်။ (12)
ထုပ်ဝေမှု နှင့် စာမူများ
ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ် ၏ လက်ရေးစာမူ အများအပြားရှိပြီး၊ အချို့မှာ အလ္လာမဟ်ဟီလ္လီ အသက်ရှင်စဉ်ကာလ နှင့် သူသေဆုံးပြီးမကြာမီ ရေးသားခဲ့သည်။ (13) ၎င်းတို့အနက် ဟီဂျရီ ၇၁၃ တွင် အလ္လာမဟ်ဟီလ္လီ အသက်ရှင်စဉ်ကာလ တွင်ရေးသားခဲ့သည်။ (14) ထို့အပြင် ဟီဂျရီ ၇၄၅ တွင် မှတ်စုတစ်ခုကို ရေးသားခဲ့ပြီး စာရေးသူသည် အလ္လာမဂ်ဟီလ္လီ၏သား ဖခ်ရုလ်မိုဟကိကီးန် အတွက် ဖတ်ကြားခဲ့သည်။ (15) ဤစာမူကို ကုဒ်စေရဇဝီ ၏စာကြည့်တိုက်တွင် သိမ်းဆည်းထားသည်။ (16) ကရှ်ဖုလ်မိုရာဒ်ကို အီရန်၊ လက်ဘနွန်နှင့် အိန္ဒိယတို့တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ (17) ၎င်းတို့အနက်မှ ၎င်းကို ဟီဂျရီ ၁၄၀၇တွင် ကွမ်း စာသင်ကျောင်းမှ ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး စာမျက်နှာ ၆၄၆ တွင် ဟစန် ဟစန်ဇာဒေဟ် အာမိုလီ၏ ပြင်ဆင်မှုများနှင့် မှတ်ချက်များကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ (18)